ნაწილი I
წვიმიან ღამეს
ხეების ჭრიალსა და ქარის ქროლას ქუხილი აყრუებდა. ცას პირი მოეხსნა და ღვარად მოდიოდა წვიმა. აქოთქოთებული ნიაღვრები თავქვე ეშვებოდნენ და იყალთოს პირქაფიან ხევს უერთდებოდნენ.
სულიერი არ ჭაჭანებდა გარეთ, ძაღლებიც კი აივნებქვეშ მობუნძღულიყვნენ და ცხვირები ფუმფულა კუდებში ჩაეყოთ.
მხოლოდ სოფლის განაპირას, ტყესთან ახლოს ალანდულ მიტოვებულსა და ძველ საბძელში ელვის თვალისმომჭრელ შუქზე ხანდახან ჩნდებოდა ორი ბავშვის სახე, რომელთაც აინუნშიაც არ მოსდიოდათ ხევის ბდღვინვა და ცის მრისახანება.
- ე, როგორი ღამე დადგა, წაილაპარაკა ერთმა და ნამჯაზე წამოჯდა.
- კარგ დროს კი შემოვასწარით, ერთი წინწკალიც არ დაგვცემია თავზე.
- ხა -ხა -ხა -ხა! ახლა ჩვენებს მე თქვენსა ვგონივარ და თქვენებს შენ ჩვენსა.
- ჩუმად, გოგი, ეგრე ნუ იცინი!
- არაფერია, სანდრო, მაინც ვერავინ გაიგებს ამ გუგუნ-გრიალში. კარგი პატრონი ძაღლს არ გააგდებს ახლა გარეთ, მაგრამ მაინც ჩუმად ყოფნა ჯობია.
- ეს ღამე მართლაც ზედგამოჭრილია, თორემ სხვა დროს გროზნას ძაღლს ჩიტიც ვერ მიეპარება იმ ვაშლზე. თუმცა ერთი კი მაკვირვებს: რაღა მაინცდამაინც მაგ კაცსა ვპარავთ, მელანასაც ხომ უდგას ასეთი ვაშლი? გოგიამ ბნელში მოათვალიერა მეგობრის სახე და მცირე ხნის შემდეგ დაუმატა: კარგა ხანი კია, რაც აღარაფერი მოგვიპარავს.
- მოგვიპარავსო? გაიკვირვა სანდრომ, განა კიდევ ბალღები ვართ, მოვიპაროთ! მეხუთე კლასში ვართ, შე წყეულო!
- მაგრამ მელანასაც ხომ ჯერ არ დაუკრეფია თურაშაული? სანდრო მხართეძოზე წამოწვა.
- მელანა მარტოხელა ქალია, ერთადერთი შვილიშვილი ომში დაეღუპა. იმას მოპარვა კი არა დახმარება უნდა... განა გროზნას კი ვპარავთ? არა, გოგი, ეს ვაშლი მაგ კაცის საყვარელი ვაშლია, ძალიან უფრთხილდება და სწორედ ამიტომ მინდა დავუკრიფოთ.
- თუ არა ვპარავთ, მაშინ ვინა გვცემს კეტს, გინდათ თუ არა, დაუკრიფეთო?
- შენ ხომ გახსოვს, მე და ჩვენი ბიჭები როგორ ვეხვეწებოდით, საყდრის ქვეშ რომ გვირაბია, იქ ჩავეშვით, მაგრამ იმან არამცთუ გასაღები მოგვცა, ჯოხით დაგვიფრინა იქიდან.
- მერე, ვაშლი რა შუაშია?
- როგორ თუ რა შუაშია? განა ჩვენ მაშინ გულდაწყვეტილები არ წამოვედით იქიდან?
- წამოვედით.
- ჰოდა, ახლა იმას დავუკრიფოთ ეგ ვაშლი, რომ გაიგოს გულისდაწყვეტა როგორია.
- მერე სად უნდა წავიღოთ ვაშლი?
- აქვე, ნამჯაში დავმალავთ.
- და ზამთარში შევჭამთ, არა?
- შენ სულ მუცლის ამოყორვაზე ნუ გიჭირავს თვალი! გაწყრა სანდრო, ცოტა ხანს არ გამოვუჩენთ, ცოტა ხანს ვაწრუწუნებთ და მერე ერთბაშად ვეტყვით: "დიმიტრი პაპავ, თუ გვირაბში ჩაგვიშვებ, დაკარგულ ვაშლს გიპოვით და სულ უკლებლივ ჩაგაბარებთ, მიხვდი?"
- მივხვდი, მაგრამ რატომ სხვა ბიჭებიც არ წამოვიყვანეთ? ხომ არც ისინი ჩაუშვა გროზნამ? მოგვეხმარებოდნენ.
- რა საჭიროა მთელი ხროვა? ვაშლის ხე პატარაა, მე და შენც კარგად აუვალთ.
- ლუკას ბიჭი მაინც წამოგვეყვანა.
- ლუკას ბიჭი ჩვენს რგოლში არ არის.
- მერე რა? თვითონ ბიჭი ყოჩაღია და რგოლი რა შუაშია? ერთ კლასში ხომ ვართ!
გოგია ჩაფიქრდა. - იცი რა, სანდრო, მოდი, ჩვენს რგოლში მივიღოთ.
- შენ ხომ არ გასულელდი, ეფრემას ბიჭო, იქ არ იყავი, რომ ნიკომ მაგის გულისთვის კინაღამ არ წამოგვარტყა? უფროსმა პიონერხელმძღვანელმაც ნება არ დაგვრთო რგოლში სულ ბიჭები ხომ არ იქნებით, ეგ ორი გოგო მაინც შეიფერეთო.
გოგია ჩაფიქრდა და მცირე ხნის შემდეგ ელვის შუქზე სანდრომ მისი დაკრეჭილი კბილები დაინახა.
- რაზე იცინი?
- იცი რა, სანდრო, მოდი, ნუ გავაგებინებთ ნურავის, ისე მივიღოთ ჩუმად.
- როგორ თუ ჩუმად?
- მარტო ჩვენმა რგოლმა და იმან იცოდეს.
სანდრო ერთხანს წყნარად იყო, მერე ნათქვამი ჭკუაში დაუჯდა და მეგობარს მხარზე ხელი ალერსით დაჰკრა.
- ყოჩაღ, ბიჭო! მაშინ სხვებიც შეგვიძლია მივიღოთ.
- ვინ სხვები?
- ზოგიერთები, ვინც ყოჩაღია, ენუქიშვილები ხომ მივიღეთ.
- ეგრე ვუყოთ, სანდრო, მაშინ ყველაფერს უფრო ადვილად გავაკეთებთ და ფეხბურთის გუნდიც
საკუთარი გვეყოლება. გოგია სიხარულისაგან შეხტა, წარმოგიდგენია, სანდრო? ფეხბურთის გუნდი ერთი კლასიდან. არა, არა! ერთი კლასიდან კი არა, ერთი რგოლიდან! მთელ რგოლში ფეხბურთელები იქნებიან. ბუჩუკურთელის რგოლი! ფეხბურთელთა გუნდი! ხედავ, სანდრო, რა იქნება?
სანდრო ისევ წამოჯდა ნამკაზე და სიამოვნებისაგან შეიშმუშნა.
- ჭკუის კოლოფი ხარ, წყეულო, საიდან მოიგონე? კაპიტანი მე ვიქნები.
- მე კი შენი მოადგილე.
- მოადგილე არა, ტოროლა! კაპიტანს სადა ჰყავს მოადგილე შენ თუ გინდა, მეკარედ დაგნიშნავ.
- არა, სანდრო, მეკარედ ხახაბო დავაყენოთ, ერთ ბურთს არ გაუშვებს კკარში, ერთი ძელიდან რომ გადაწვეს, თავს მეორე ძელთან დადებს. არა, მე მეკარედ არ ვივარგებ. ისევ სჯობია, თავდასხმაში ვითამაშო, შუამარბი ვიქნები.
- არ შეიძლება, შუამარბი მე უნდა ვიყო.
- არა, ძმაო, მე მეკარედ არ ვივარგებ, თუ გინდა, ბერძენაანთ ვანო იყოს, ხახაბო კი ზედგამოჭრილია.
- არ ივარგებს, ვანო დამცველად გამოდგება, ღონიერია და ბურთს კარგად არტყამს. აი, თუჯიშვილიც რომ ჩვენს რგოლში იყოს, ისიც კარგი დამცველი იქნებოდა.
- იქნებოდა და, მივიღოთ.
- უნდა მივიღოთ, კარგი აზრია, ნუგზარი კი ფიცხია და გარემარბად კარგი იქნება.
- ლეოც ფიცხია, ზალიკო კი ცოტა ზანტია, მაგრამ ღონიერია. დამცველად კარგი იქნება.
- ზალიკო არ გამახსენო.
- რატომ? ეგ ხომ ჩვენს რგოლშია.
- იმიტომ, რომ მაბეზღარა და შურიანია.
- მაშ რა გამოდის? რგოლში ითვლება, თამაშით კი არ ითამაშებს?
- ზუსტადაც არ ითამაშებს. აი რას ვიზამ: გავრიცხავ და მაგის ხარჯზე სხვას მივიღებ ვეხვეწე და "ზღაპრების წიგნი" არ მათხოვა. შურიანია სხვას ჩემზე მეტი არა ჰქონდეს წაკითხულიო.
- მერე, დანარჩენი ბიჩები მხარს დაგიჭერენ? პიონერხელმძღვანელს ეტყვის.
- ეტყვის და ნახავ როგორ მივბეგვავ. ბიჭები კი როგორმე უნდა დავითანხმოთ.
- კარგი, ყველა სათითაოდ ვნახოთ და მოველაპარაკოთ. ცემით კი, მოეშვი, ღონიერია და...
- სანდრომ სიტყვა გააწყვეტინა, ფეხზე წამოვარდა და წაიღრინა, გაწყვიტე ხმა, თორემ იქნება შენც მიგაყოლო იმას.
გოგია დაუტკბა და უთხრა: კარგი, ჰო დაჯექი, ნამდვილი ყარამანი ხარ! ჰო, მართლა, აბა ყარამანს როგორი მუშტი ჰქონდა?
- მე რა ვიცი, როგორი მუშტი ჰქონდა?
- შენ არა სთქვი, დევს რომ დაარტყამდა, თავს მუცელში უძვრენდაო?
- მერე, რომ ვთქვი?
- ჰოდა,იმას რაღაც სხვანაიირი მუშტი ექნებოდა.
გოგია მცირეხან ჩაფიქრდა და მერე იკითხა: ნეტავ პაპიროსს თუ ეწეოდა ყარამანი?
- ჰო, პირში სულ ,,ყაზბეგი"" ჰქონდა გაჩრილი.
- იცი რა, სანდრო, ამ გახსენებაზე პაპიროსი მომინდა, და მოიტა რა, მოვწიოთ.
- ჩუმად იყავ, აქ მოწევა არ შეიძლება. აბა ნახე, რომელი საათია?
გოგიამ ჯიბიდან მაგიდის ვეებერთელა საათი ამოიღო
- ეგ რაღამ წამოგაღებინა?
- უმთვარო და უვარსკვლავო ღამეა, დრო როგორ უნდა გაგვეგო?
- ზედმეტი ბარგია, თქვენები გაიგებენ.
- რას გაიგებენ, მოვატყუე, გაჩერდა და ძია ლევანთან მიმაქვს გასაკეთებლად-მეთქი. ჩვენებმა იციან, რომ მამაშენმა საათების შეკეთება იცის.
- ზედმეტი ბარგია-მეთქი, უჰ! თორმეტს ათი წუთი აკლია, ჩააქრე ასანთი, არავინ დაინახოს შუქი, სწორედ დრო არის.
- კი მაგრამ საიდან გინდა გახვიდე რიყეში. საბჭოს წინ, ხიდთან, სინათლეები ანთია და სხვაგან მდინარე თავ-პირს იმტვრევს კლდეებზე, ახლა ყარამანიც ვერ გავა შიგნით.
- ნუ გეშინია, მაგისთვისაც ვიზრუნე, აი, შეხედე, მე თვითონ გავლესე.
- მერე ეგ ხერგი ჰაეროპლანი ხომ არ გგონია?
- წყაროს ბაღთან ჩვენი რიყე ყველაზე ვიწროა, სულ ოთხი-ხუთი ნაბიჯი იქნება. სწორედ იმ ადგილას დიდი ალვის ხე რომ დგას, ზედ კლდის პირას, ის უნდა წავაქციოთ.
- როგორ, შენ გინდა მოჭრა ის მშვენიერი ალვის ხე?
- მშვენიერი! შენც გესმის რამე სიმშვენიერისა. კაკალი ხომ არ არის, რომ დაგენანოს? გარდა ამისა, ნახევრად ქარისგან არის გადახლეწილი.
- კარგი, მაგრამ რად გინდა ის ალვის ხე?
- სულელო, ფერდობს, რომელზედაც შენი მშვენიერი ალვის ხე დგას, დაქანება ხევისკენ აქვს. ცოტა რომ მივაჭრათ, მერე თვითონვე წაიქცევა და წვერს მეორე ნაპირზე დადებს. ამაღამ მაგაზე უკეთეს ხიდს ვერ ვინატრებ.
ბიჭებმა ტანსაცმელი გაიხადეს. იქვე, საბძელში დამალეს და ტრუსების ამარა გამოვიდნენ გარეთ, კოკისპირულ წვიმასა და ქარში. სანდროს სადღაც ნაპოვნი ძველი და თავისივე ხელით დაჯღანული ხურჯინი გადაეკიდა მხარზე.
მალე ალვის ხე აჭრიალდა, დაიჭექა და ზღართანი მოადინა ხევის მეორეს ნაპირას. სანდრო გადააჯდა ხეს და ხოხვა-ხოხვით მივიდა ტოტებამდე, მერე ხელი ჩაავლო ტოტებს და ორიოდ წუთში მეორე ნაპირზე მოექცა.
გოგია შეზარა უცნაური ხიდის ქვეშ ახვივლებულმა წყალმა. წამით ჩაიხედა შიგ და ელვის შუქზე დაინახა, როგორ მოაგელვებდა ლაფიან ტალღებს ხევი. უკან დაიწია, მაგრამ ამ დროს გაისმა სანდროს შეძახილი და ბიჭს გამბედაობა მოემატა, ათიოდე წუთში უკვე ,,გროზნას"" ბაღში იყვნენ.
- წყალში ასეთ დროს არ უნდა ჩაიხედო. იქ გადმოსვლაზე შეშინდი, შენ როგორი ჯარისკაცი იქნები? სუვოროვს კი გულადები უყვარდა. აი, მე ერთ წიგნს მოგცემ წაიკითხე, ასეთ ღამეში და წვიმაში გაგიჟებულ ცხენს დააჭენებდა, თივაში იძინებდა, ცივ წყალში ბანაობდა და რას არ აკეთებდა, შენ კი მაგოდენა ხეზე გავლისა შეგეშინდა.
- უკრავ შენებურად! ერთიც ვნახოთ, შიგ ჩავვარდე და დამახრჩოს! მერე რომელ მილიციელთან უნდა ვუჩივლო მაგ წყალს?
- შენ თუ დაიხრჩვე, ყვავები დაითალხებიან. სუვოროვი ალპებზე გადავიდა.რაო? ალპები რა არიო? აკი გეუბნები გეოგრაფია არ იცი-მეთქი.
- დაიცა, მგონი, მოვედით, ეს ვაშლი არ არის?
- ჩუმად, ძაღლი არ გეცეს, ეტყობა, გროზნას აუშვია. ღრენა არ გესმის? მეორე მხრიდან მოვუაროთ. ქარი აქედან უბერავს.
ბიჭებს სახეში სცემდა წვიმა, გრიალებდა ცა, ისევ უკანვე იკეცებოდა შავ-შავი ღრუბლებიდან გამოვარდნილი ელვა. ხოლო ძირს, მოცხარის ბუჩქში შემძვრალი და მოკრუნჩხული ძაღლი ყრუდ ღრინავდა. გრძნობდა, რაღაც არასასიკეთო ხდებოდა მის თავზე მაგრამ კერძოდ რა, ამას ვერ მიმხვდარიყო.
ბიჭებმა გაავსეს ხურჯინი და გამოსცდნენ გაკრეფილ ვაშლს.
- ფუი! შენი ძაღლობა რა ვთქვა! ესეც ძაღლია რა, მაშ ღირსი არ არის, სანდრო, ქვები დავაყაროთ? აკი ძალიან ანჩხლიაო?
- შენ მართლა ხომ არ გასულელდი? გამოადგი ჩქარა ფეხი, თორემ სადაცაა გათენდება. ძაღლი კიი.. აბა, ქარის მხრიდან მისულიყავუ ვაშლთან, მაშინვე სუნს იკრავსა და ბარკალს აგახლეჩდა. ახლა წავიდეთ მალე, თორემ ლამის ყინულის ლოლად გადავიქცე.
გოგიამ რაკი, გაიგო, რომ სანდროსაც სციოდა, ყბების მოჭერას თავი გაანება და მისმა კბილებმაც კაწკაწი გააბა.
გათენებას სამიოდე საათი თუ აკლდა, ნადავლი რომ ნამჯის ქვეშ დამალეს ბიჭებმა. გაწურეს სველი ტრუსები, ჩაიცვეს მშრალი ტანსაცმელი დამაშინვე რბილ ნამჯაში ჩაწვნენ დასაძინებლად, რათა დილით სკოლაში არ დაჰგვიანებოდათ.
ის იყო გოგიამ მალულა თვალები, რომ მეგობარმა ხელი წაჰკრა და უთხრა, თავისი მაღვიძარა საათის ზარი რვა საათზე დაეყენებინა, რომ სკოლაში ცხრის ნახევარზე მაინც ყოფილიყვნენ.
გოგია გაკვირდა:
- ხომ არ გაგიჟდი, მთელი ღამის ნაწვალები ვართ, ათ საათამდე მაინც არ დავიძინოთ? გავაცდინოთ პირველი გაკვეთილი, მერე რა მოხდა?
- შენ რასაც გეუბნებიან, ის გაიგონე, არავითარი გაკვეთილის გაცდენა! მომართე და ზარი რვა საათზე დააყენე.
გოგია ბურტყუნით წამოჯდა, გაიკრა ასანთს ხელი. მერე დახედა საათს, სიბნბელეში "ვიღაცას" თვალი ჩაუკრა, ეშმაკურად გაიღიმა და საათის ზარი ათის ნახევარზე დააყენა.
დილით გაღვიძებულმა სანდრომ გაიკვირვა, ზარის ხმა რომ ვერ გაიგონა და გაიფიქრა: ალბათ, მომართვა დაავიწყდაო.
ბიჭმა უდარდელად მხვრინავი მეგობარი შეაჯანჯღარა.
- ადე, ძილისგუდავ, ნახე, რომელი საათია?
გოგიამ გაიღვიძა, წამოჯდა, თვალები მოიფშვნიტა და მეგობარს ახედა.
- რა გეჩქარებოდა, ქორწილი მთას მიგირბის? ჯერ რვა საათია.
- ადე, ადე, სკოლაში დროით უნდა მივიდეთ.
გოგია წამოხტა, თვალები მოიფშვნიტა, საათი შარვლის უძირო ჯიბეში იკრა, ქაღალდში შეხვეული პური და ქათმის ხორცი იღლიაში ამოიჩარა და მეგობარს დაედევნა.
ნაწილი II
სკოლაში
სკოლა რიყის პირას იდგა. ფართო ეზოს ცალ მხარეს სასკოლო ნაკვეთი ემიჯნებოდა, მეორე მხარეს პატარა ორღობე, უკან ლაცაბიძეების ბაღი, მარჯვენა მხარეს ხევი, ხევის პირას ვეება თელები გადამდგარიყვნენ და კანჭებდაკარწახებული მებადურებივით დაჰყურებდნენ წყალს.
მზე ამოწვერილიყო და ნაწვიმარ მიწას ოხშივარს ადენდა. ნაადრევად მოსული მოსწავლეები სკოლის უკან მოგროვილიყვნენ და ხარბი თვალით შეჰყურებდნენ ჯერ კიდევ დაუკრეფავ წითელ ლოყება თურაშაულს, ხეჭეჭურასა და "თამრო მსხალს". მეძებრებივით ყნოსავდნენ ბაღიდან მოვარდნილ სურნელს და რაკი ფარნაოზის ეშინოდათ, ქვის სროლას ვერა ბედავდნენ.
ზარმა აიძულა, დაეტოვებინათ ეს მშვენიერი სანახაობა. ის იყო კლასში შეგრიალდნენ, რომ წუხანდელი ღამის გმირებმაც შემოაბიჯეს. ცოტა ხანს კარებში შედგნენ, მერე ამხანაგებს მიესალმნენ და დასხდნენ.
ბიჭებთან ბერძენაშვილი ვანო მივიდა.
- წუხელ სად ეშმაკებში ეხირეთ, თქვენსა მოველ და მითხრეს ეფრემაანთ გოგიასთან წავიდა სამეცადინოთო, გოგიასთან მივედი და, უკაცრაული პასუხია, ეფრემამ კინაღამ წალდი წამომისო: შენ აქ საკაიკაცოდ არ დადიხარ, გამითახსირეთ ბიჭი, წიგნს ხელში აღარ იღებსო.
- რაო, მამაჩემმა ხომ არაფერი გაიგო?
- რა უნდა გაეგო? ბუჩუკურთელთან წავიდა სამეცადინოდო.
გოგიამ ჩაიცინა.
კლასი ისევ ხმაურობდა.
დახტოდნენ ბიჭები: გოგოებს ბაფთებს აძრობდნენ, თმებს აწიწკნიდნენ. ერთმანეთს ქუდებს ხდიდნენ და ისევ ერთმანეთს ესროდნენ.
სანდრო დაიხარა და ბერძენაშვილს ყურში რაღაცის ჩურჩული დაუწყო. ვანოს სახე დაუგრძელდა, თვალები დაჭყიტა და თავგატეხილივით დაიღრიალა:
- გაუმარჯოს!.. ვაშა! და რადგანაც ქუდი უკვე მოხდილი ჰქონდა, ტალახიანი ფეხსაცმელი გაიძრო და ჭერს დაუწყო სროლა. ყვიროდა ვანო, ღრიალებდა და ფეხსაცმელი ყოველ ასროლაზე ტალახიან კვალს ტოვებდა ჭერზე.
აღრიალებულ ვანოსთან მრელაშვილი ვახტანგი მივიდა. როცა საქმის ვითარება გაიგო, მარჯვენა ხელი ასწია და განკარგულება გასცა:
- ლილის ბაფთა ჩემთან!
ნუგზარ გარეჯელმა აწივლებულ ჯავახიშვილს ბაფთა წაჰგლიჯა და მრელაშვილს მიართვა. ვახტანგმა მოათვალიერა გოგოები და კიდევ აიშვირა ხელი.
- დალის ქინძისთავი ჩემთან!
თვალიაშვილმა ქინძისთავი მიურბენინა.
ვახტანგმა გაოცებული ბიჭების თვალწინ სანდროს მარცხენა მკერდზე ბაბთა მიაკრა.
- სკოლის და რგოლის ერთგული სამსახურისათვის გაჯილდოვებთ!
- რა იყო, რა გაღრიალებთ? ქვეყანა არ შეჰყაროთ, გაწყრა გოგია.
უცებ ვახტანგი ადგილიდან მოსწყდა და თავისი მერხისაკენ გაქანდა.
კარებში გეოგრაფიის მასწავლებელი შემოვიდა. ბავშვებმა თავიანთ მერხებს მიაშურეს. მხოლოდ ერთს შეაგვიანდა, იგი დაფაზე ხატვით იყო გართული.
გეოგრაფიის მასწავლებელი სარდიონ ალადაშვილი ამ სკოლას შეაბერდა. ბუნებით კეთილსა და ბავშვების მოყვარულს, ვერ დაეთმო სკოლა, თუმცა ძლიერ იყო მოხუცებული, რაიონშიც რამდენჯერმე ურჩიეს პენსიაში გასულიყო, მაგრამ მოხუცს გაგონებაც არ უნდოდა ამაზე. ის დღე დღედ არ მიაჩნდა, თუ ბავშვების ჟრიამული არ ესმოდა.
მასწავლებელი ნელი ნაბიჯით მივიდა მაგიდასთან, საკლასო ჟურნალი და რვეულები დააწყო და დაფისაკენ შებრუნდა. დაფაზე გრძელცხირა მელოტი კაცი იყო დახატული.
მასწავლებელმა არაფერი თქვა. უკან ხელებდაწყოფილმა დაფის წინ რამდენჯერმე გაიარგამოიარა, მერე მაგიდასთან მივიდა, ზედ მიებჯინა და კლასს გადახედა. კლასი გატრუნული იყო.
მასწავლებელმა მოათვალიერა ყველანი.
- ცოტა ხანს დავაგვიანე და აიშვით თქვენებურად? ვისი ნაოსტატარია ეს, ახლავე ადგეს ფეხზე!
კლასი დუმდა.
- ჯობია თვითონვე ადგეს, ხომ იცით, რომ მე არაფერი არ გამომეპარება. კლასი ისევ დუმს.
- ვერა ბედავს?
კლასი კვლავ დუმდა.
მასწავლებელი ისევ მაგიდასთან შეჩერდა და თვალი წაბლისფერთმიან ბიჭს მიაშტერა.
- აბა, ბაჩიაშვილი, გამობრძანდით დაფასთან, ტკბილი ხმით მიმართა მასწავლებელმა.
ბიჭი გამოვიდა.
- აბა, წაშალე ეს "მშვენიერი" სურათი.
ბიჭმა წაშალა.
- ახლა გადი გარეთ და თვალით არ დამენახო დღეს.
ბიჭი გავიდა.
კლასმა თავისუფლად ამოისუნთქა.
მასწავლებელი მაგიდასთან დაჯდა და სიის ამოკითხვას შეუდგა.
კლასს ოთხი ბავშვი აკლდა.
- ასე ნუ პასუხობთ, ყველა რომ ყვირის, მორიგე არა გყავთ?
- როგორ არა, მასწ.. აი, ლუკას ბიჭია დღეს მორიგე.
- გაგალუკასბიჭებ შენ, როგორ ვერ უნდა გაიგო, რომ მეტსახელით მიმართვა უპატივცემლობაა ამხანაგისა. ეს ვერ უნდა შეიგნო? ეს ხომ უბრალო ჭეშმარიტებაა!
- მეტსახე;ი კი არ არის, მასწ... თვითონ არის ლუკას ბიჭი, უკაცრაული პასუხია, ლიკას როგორ წავართვათ? სხვისი როგორ დავუძახოთ?
- შენ, ბერძენაშვილო, სხვას ნუ უდგები ქომაგად, თვითონ ვერ მომცემს პასუხს? მრელაშვილი ვახტანგი.
- აქა ვარ, მასწ... ადგა ვახტანგი.
- შენ ხარ მორიგე?
- მე ვარ, მასწ...
- მასწ... კი არა, მასწავლებელო, გაუსწორა მასწავლებელმა.
- კარგი, ეგრე ვიტყვი, მასწ...
- კიდევ! მგლის თავზე სახარებას კითხელობდნენო...
- უჰ, რამდენჯერ გიხსენებიათ ეგ სიტყვა და არც კი ვიცით, რა არის სახარება, იქნება აგვიხსნათ, მასწ... შეევედრა ალექსი.
- რას ამბობ, თვალიაშვილო, რა დროს სახარებაა, გეოგრაფიის გაკვეთილი გვაქვს.
- გვითხარით, მასწ... ახლა აყლაყუდა დედაბრიშვილი წამოდგა.
- ჰო, გვითხარით, აი, ხახაბოც გეხვეწებათ, მასწ...
მასწავლებელი გაჯავრდა.
- თქვენ არ გითხარით, მეტსახელით ნუ მიმართავთ ერთმანეთს-მეთქი? აბა, წიგნი მომაწოდეთ.
დედაბრიშვილმა წიგნი მიაწოდა.
მასწავლებელმა რამდენჯერმე გადაფურცლა წიგნი და რაკი გაკვეთილს ვერ მიაგნო, დახურა და ყდას დახედა. ზედ "მეხუთე კლასის სახელმძღვანელო" ეწერა.
- დასწყევლოს ეშმაკმა, სად არის გაკვეთილი? თავისთვის წაილაპარაკა მოხუცმა. კიდევ
გადაფურცლა და ბოლოს ძლივს მიხვდა, რომ მეხუთე კლასის გეოგრაფიის წიგნის ყდაში მეექვსე კლასის სახელმძღვანელო იყო ჩადებული. გაბრაზდა მასწავლებელი და დედაბრიშვილი წამოაგდო ფეხზე.
გოგიამ შეშფოთებიღ გადახედა სანდროს.
- ეს რა არის, არა გრცხვენია, ბიჭო?
- რა არის, მასწ?..
მასწავლებელმა აჩვენა, რაც იყო.
გოგიამ დახედა წიგნს და იცნო მრელაშვილის ნაოსტატარი. ეშმაკი ბიჭი თავჩაქინდრული იდგა და ამჯერად ვერაფერი მოეფიქრებინა თავის დასაძვრენად.
ამხანაგს კი, სკოლიდანაც რომ გაერიცხათ, ვერ "გასცემდა" მასწავლებელმა კარგა ხანს უყურა შეშფოთებულ ბიჭს და ანიშნა, დაფასთან მისულიყო.
- დროს გათრევა გინდოდა, მეგობარო, და იმიტომ მოიგონე ასეთი ეშმაკობა? ხომ არა გგონია, შენც გარეთ გაგისტუმრებ? მასწავლებელს ხმა დაუტკბა, არა, გენაცვალე, არა, აბა, გამობრძანდი რუკასთან.
მოულოდნელი ამბით შემკრთალი ბიჭი დაფისკენ წავიდა.
"ამ ღმერთგამწყრალ სნაიპერს ადრევე მაინც ეთქვა" გაიფიქრა და ხელში მიჩეჩებული საჩვენებელი ჯოხი უნდილად დაიჭირა.
მასწავლებელმა კიდევ ერთხელ შეათვალიერა დაფასთან მდგომი და უცებ მისი მზერა ბიჭის შარვლის გამობერილმა ვეებერთელა ჯიბემ მიიზიდა. სათვალე გაიკეთა და დააკვირდა.
- აჰა, წამოდგა მასწავლებელი, წუხანდელი ნანადირევია თუ დილანდელი? აბა მოგვიყევი, ვის ბაღს აღირსე შენი ბრწყივალე ფეხი. დასწყევლოს ეშმაკმა, ეს ხომ უბრალო ჭეშმარიტებაა, ქვეუანა მარჯვე ბიჭად გიცნობს და ჯიბეც კარგადა გაქვს გატენილი. ვაშლია თუ მსხალი? ვეღარ მოასწარი გზაში შეჭმა, მეგობარო? შენ ხომ არ დაგავიწყდა ჩვენი მცნება: ვინც არ მუშაობს, ის არცა ჭამს? აბა,
მაშ მოგვიყევი, რა შრომა მიგიძღვის მაგის მოყვანაში, ბარვაში შველოდი, თოხნაში, დარგვაში, თუ გასხვლაში?
ეფრემას ბიჭი გაშტერებულ-გაშეშებული იდგა. სახეზე ალმური ასდიოდა და არ იცოდა, თავისი ვეება ჯიბე სად წაეღო და სად დაემალა.
- არ ამბობ? შემპარავად შეეკითხა მასწავლებელი და დაბნეულ ბიჭს მიუახლოვდა. ოHო, კარგა
ბლომა ჯიბე გქონია!
და ის იყო წაეტანა კიდევაც, რომ ჯიბემ ისეთი ძგრიალ-წკრიალი ატეხა, მთელი ოთახი გააყრუა.
კლასი დაიძაბა, თვალებად იქცა და გაკვირვების შეძახილი აღმოხდა, როდესაც მასწავლებელმა გახევებული ბიჭის ჯიბიდან მაღვიძარა საათი ამოათრია.
მოსწავლეები ერთმანეთს აწყდებოდნენ, მუცლებით მერხებს აწვებოდნენ, ერთმანეთს ხელს ჰკრავდნენ და ხითხითისაგან ახველებდნენ. ხოლო მასწავლებელი გაკვირვებული მისჩერებოდა დაფასთან მილურსმულ გამტკნარებულ ბიჭს.
- აი, დასწყევლოს ჩემმა გამჩენმა თუ ამისი გამეგებოდეს რამე. ეს ხომ უბრალო ჭეშმარიტებაა. რა ეშმაკად გინდა, რომ დაათრევ ამოდენა საათს?
ბიჭს თავი არ აუწევია. წარბებს ქვევიდან გახედა და ისევ უპასუხა:
- გაფუჭდა და გასაკეთებლად წამოვიღე.
მასწავლებელი სახტად დარჩა.
- კი მაგრამ, მე რომელი მესაათე მნახე ან რა უჩანს ამ საათს გაფუჭებული? ბიჭმა თავი უფრო ჩაღუნა და ჭკუას ძალა დაატანა, რათა კარგი პასუხი მოეფიქრებინა.
სანდრო ახლა კი მიხვდა, დილას რატომ ვერ გაიგონა საათის ზარის ხმა. მაგრამ მაინც სცადა, მეგობარი გაჭირვებიდან დაეხსნა.
-მართალია, მასწ.. გოგიამ ვერ მოასწრო ჩემთვის გადმოეცა საათი, მამაჩემი აკეთებს ხოლმე საათის ნაწილებს.
მასწავლებელმა ალმაცერად გადახედა ფეხზე წამომდგარ სანდროს.
შენი დახმარებაღა უნდა, როცა თვითონ ისეთი ენა აქვს, რომ ეშმაკს შეაცდენს? აბა, რა ნაწილი აკლია, როცა საათის ზარიც კი შესანიშნავად რეკავს?
- ქვები აკლია, მასწ..
- რაო, ქვებიო? მაშ, როგორ მუშაობს, თუ ქვები აკლია?
- მუშაობს მაგრამ მაინც ორი ქვა აკლია?
- როგორ თუ ორი ქვა?
- ერთი ზემოდან და ერთო ქვემოდან.
კლასი ჯერ გაოცდა, მერე ერთბაშად მიხვდა ნართაულ ნათქვამს და სიცილი ატეხა.
- სანდრო მართალს ამბობს, მასწ... ნამდვილად ორი ქვა უნდა, წამოხტა მრელაშვილი ვახტანგი, დავუჭეჭყოთ და აღარ დასჭირდება შეკეთება.
მასწავლებელმა გადახედა შეშფოთებულ დედაბრიშვილს და საათი ისევ მას გადასცა.
- თუ სამაიმუნოდ არ მოგიტანია, დამიბრუნებია, ხოლო თუ მეორედ კიდევ გაბედე, როგორც კლასმა თქვა, შენს საათს ორი ქვა მიემატება და მრელაშვილის საკბილო გახდები.
გამხიარულებული კლასის ზუზუნში ვერც კი მოასწრო მასწავლებელმა გაკვეთილის გამოკითხვა და ახლის ახსნა, რომ ზარიც დაირეკა. მიხვდა რომ ახალი მასალის ახსნა აღარ დააცალეს ონავრებმა.
- დასჯის ღირსნი ხართ, თქვე ეშმაკებო, მაგრამ რა გიყოთ როცა თან მებრალებით? ვხედავ, ყოჩაღი ბიჭები ხართ, რომ მოიწადინოთ, ხუთოსნები იქნებით, მაგრამ ეშმაკობაში ამოგდით სული.
აი, დასწყევლოას ჩემმა გამჩენმა, ეს ხომ უბრალო ჭეშმარიტებაა... მაგრამ არა, არა, უნდა ვუთხრა თქვენი კლასის ხელმძღვანელს, თორემ ხელიდან წახვალთ და აფსუსია თქვენისთანების დაკარგვა. ვინ იცის, ვის რა მომავალი გელით, ვინ იცის! მასწავლებელმა რვეულებსა და ჟურნალს დაავლო ხელი, ხვალ არ გეცოდინებათ, ტყავს გაგაძრობთ, დღეს კი მიპატიებია.
მასწავლებლის გასვლისთანავე ბავშვებმა ისეთი ხმაური ატეხეს, სანდროს ყვირილი დასჭირდა, რომ გამტკნარებულ გოგიასთვის გაეგონებინა, დღეს რგოლის შეკრება იქნება ბიჭები გააფრთხილეო.
- ბაფთიანები არ გინდა, მაგარი საქმე მაქვს.
ნაწილი III
რგოლის შეკრება
გაკვეთილების შემდეგ დაცარიელებულ საკლასო ოთახში ათიოდე ბიჭი შეიკრიბა.
- ამოიკითხე სია, უთხრა სანდრომ გოგიას და ეფრემას ბიჭმაც რვეული გაშალა.
- თვალიაშვილი ალექსი!
- აქა ვარ!
- ხარატიშვილი ლადო!
- აქ გახლავართ!
- ბუჩუკურთელი სანდრო!
- ვარ.
- ბერძენაშვილი ვანო!
- თქვენი მონა-მორჩილი.
- ენუქიშვილი სერგო!
-Я здесь.
სანდრომ ცალი თვალით გახედა.
- ქართული აღარ გეხერხება კნუწო?
- გარეჯელი ნუგზარი!
- ვარ.
- ბაჩიაშვილი ლუარსაბი!
- გახლავართ.
- ლაჩაშვილი ზალიკო!
- აქ ვარ.
- დედაბრიშვილი გოგია!
- ეს მე ვარ. თითი მკერდზე მიიდო და შემდეგ ისევ განარძო:
- დავითაშვილი ლენა!
- არ არის.
- ჯახუნაშვილი ლილი!
- არც ის გახლავთ.
- ძალიან კარგი. არცაა საჭირო, წამოდგა სანდრო და სთქვა უღირსი წევრები უნდა გავრიცხოთ რგოლიდან.
ბავშვებმა ყურები ცქვიტეს და ერთმანეთს გადახედეს.
- ეს როგორი რგოლის შეკრებაა, რომ არც პიონერხელმძღვანელი გვესწრება და არც მასწავლებელი? წამოხტა ზალიკო.
სანდრომ თვალები გადმოკარკლა:
- ყველა რგოლის შეკრებას ვერ დაესწრებიან მასწავლებელი და პიონერხელმძღვანელი, და, საერთოდ, შენ არავინ გკითხავს, ვინ დაესწრება და ვინ არა, მერე ბავშვებს მიუბრუნდა: ბიჭებო! მე ლაჩაშვილი ზალიკო რამდენჯერმე შევამჩნიე მაბეზღრობაში, დღესაც დააბეზღებდა ბერძენაანთ ვანოს, გვერდში რომ არა სჯდომოდა. სწორია თუ არა?
ბავშვებმა ჯერ ერთმანეთს გადახედეს, მერე ზალიკოს, რადგან რატომღაც არ მოსწომდათ ეს ბიჭი, შვიდივემ ერთბაშად დაასკვნა:
- სწორია!
-რგოლშიც რაც უნდა ჩუმად გავაკეთოთ რამე, მუდამ დაბეზღებული ვიქნებით, სანამ ეს კაცი აქ გვიზის.
- სწორია!
- მაშ საჭიროა თუ არა, თავიდან მოვიშოროთ?
- საჭიროა!
- ვინ არის მომხრე, გაირიცხოს სანდრო ბუჩუკურთელის რგოლიდან ზალიკო ლაჩაშვილი?
შვიდივემ მდუმარედ ასწია შვიდი ხელი.
- ასე. გადაუსვი, გოგი, ხაზი ლაჩაშვილს ის ჩვენი რგოლის წევრი უკვე არ არის.
ზალიკოს გაკვირვებისაგან პირი დაეღო და გონზე მაშინ მოვიდა, როცა სანდრომ უთხრა, კრება დატოვეთო.
სულშეგუბებული წამოხტა და ცრემლებმომდგარმა დაუყვირა:
- შენ ვინ მოგცა ჩემი გარიცხვის უფლება? შენ ისიც შეგჩეს, ენუქიშვილები რომ მიიღე რგოლში, მე ხომ არავისთვის არ მითქვამს? აბა, გამრიცხე, მაშ!
- მემუქრები კიდევაც? აბა, მოუსვი ახლა აქედან! ეს უკვე გათავებული საქმეა!
ზალიკო მუქარით გავარდა გარეთ.
- ენუქიშვილი, გაჰყე უკად და სამასწავლებლოსთან უდარაჯე, შიგ არ შევიდეს.
სოსო გავიდა.
- ახლა მეორე საკითხუ: ახალი წევრების მიღება, ავთო თუჯიშვილი!
თავის ასაკთან შედარებით საკმაოდ მხარბეჭიანი საშუალო სიმაღლის ბიჭი წამოდგა.
- ვინ იცნობს ამ კაცს კარგად? -იკითხა გოგიამ.
- მე ვიცნობ.
- აბა, ენუქიშვილო, რას გვეტყვი?
- აბა, კნუწო, მოგვახსენე!
- წელს გადმოვიდა ჩვენს სკოლაში, ჩემი დეიდაშვილია.
- ეგ არა კმარა.
- გამბედავი ბიჭია და ვირის ჯანის პატრონი.
- აი, ეგ მესმის!
- სანდრო ჯეილი ჩანს, მივიღოთ!
- უკაცრაული პასუხია, კაი ბიჭი ჩანს!
- კარგი, ჩაწერე, გოგი, ახლა: ლუკას ბიჭიც ჩვენს რგოლში გადმოდის, უნდა მივიღოთ.
- ეშმაკის ნაგლეჯია!
- ქვის ნატეხია!
- სნაიპერია!
- მივიღოთ.
- მივიღოთ!
- კარგით. ახლა კაჭაანთ ვახტანგიღა დაგვრჩა.
- მივიღოთ. მაგ აყლაყუდას ყველა იცნობს.
- ძაღლი ყეფით ვერ შესწვდება.
- ალაზანში ისე გავა, ფეხს არ დაისველებს.
- ნამდვილი ხახაბოა.
- მივიღოთ!
- მივიღოთ!
- კარგით, ახლა მესამე და ყველაზე მთავარი საკითხი.
ბიჭებმა ყურადღება დაძაბეს.
- ეგ რაღა საკითხია?
- ახლავე გეტყვით: ჩვენ უნდა გავიგოთ, ღვთაების გალავანს შიგნით, ფერიცვალების საყდრის ქვეშ რომ გვირაბი იწყება, მართლა გადის თურდოს ხეობის გამოქვაბულამდე თუ არა.
- ეგ როგორ შეგვიძლია, როცა გვირაბს თავი დაახურეს და ზედ ფუთნახევრიანი კლიტე დაჰკიდეს?
ადგა ხარატიშვილი.
- მართალია, გასაღები გროზნას უდევს ჯიბეში, დაუმატა ზაზანაშვილმა.
- გარდა მაგისა, აიყაყვა დედაბრიშვილი ვახტანგი, კაცი ვერ ჩასულა შიგნით და ჩვენ რა ჭრელი პეპლები ვართ?
- მართალია ხახაბო. ამბობენ, შიგ სულ გველები და ჯოჯოები დადიან და აქეთ-იქით ორმოებშიც კაცის ძვლები და თავის ქალები ყრიაო.
- ჰო, ასე ამბობენ და არც არავინ ეკარება ახლოს.
სანდრომ დამცინავი თვალით გადახედა შეშფოთებულ ბიჭებს. მათში მხოლოდ გოგია და ცქვიტია
ლუკას ბიჭი გამოიყურებოდნენ უზრუნველად: ერთს სჯეროდა სანდროსი და გინდ დედამიწის იქით
გაჰყვებოდა, ხოლო მეორე საოცარი გულადობისა და გაუტეხლობის ნიმუში იყო, რომლის თვალზე
ცრემლი არავის ახსოვს, თუმცა მელანა ბებოს ხშირად დაუჭერია, და სულ ჭიჭრით(ანუ
ჯინჭარი) უცემია ტიტველა კანჭებზე ბაღჩაში გადასვლისა და ჯერ კიდევ ყვავილში გამონასვეულ კიტრების მოპარვისათვის.
- რა ღმერთი გაგიწყრათ, ბიჭებო? სირცხვილია, ჩვენო სოფლის საამაყო იყალთოს აკადემია არ ვიცოდეთ! იქ ხომ შოთა რუსთაველს უსწავლია.
- როგორ არ ვიცით, აყაყანდნენ ბიჭები, ყოველი განჯინა ასჯერ გვაქვს მოჩხრეკილი და თითოეული ქვევრის ნატეხი სადა გდია ვიცით.
- თქვენ როგორ გგონიათ, ის გვირაბი აკადემიის ეზოში არ არის? გალავანიც ერთი არტყია. გარდა ამისა, ბიჭებო, ჯერ კაცი არ ჩასულა და არავინ იცის, მართლა გადის თუ არა ის გვირაბი წმინდა შიოს კლდემდე და თურდოს გამოქვაბულამდე. როგორც ამბობენ, ძველად, შიშიანობის დროს, ღვინო ამ გვირაბით გაჰქონდათ შუამთის მონასტრისკენ. ეს ყველაფერი არავის უნახავს და კაცმა ვერ უნდა დაგვასწროს ამის გაგება. გარდა ამისა, თურმე, გროზნა რაღაცას ჩხირკედელაობს იქა.
ბიჭები მიხვდნენ: რაკი მონასტრის მომვლელ-დარაჯმა გაბედა გვირაბთან მიახლოება, მაშინ მათ არაფერი გაუძნელდებათ.
ბავშვები ერთბაშად აყვირდნენ:
- წავიდეთ, წავიდეთ! თუნდაც დღესვე წავიდეთ.
რგოლის ხელმძღვანელს გულზე სიხარული მოეფინა.
- ჰო, მაგრამ როგორ ვაპირებთ იმ გვირაბის დათვალიერებას, როცა სახურავის გასაღები გროზნას სად ეშმაკში აქვს დამალული, არავინ იცის?! -იკითხა ლუკას ბიჭმა.
- სნაიპერო მართალია, თუ გასაღები არ ჩავიგდეთ ხელთ, უკაცრაული პასუხია, ვერაფრით ვერ გავაღებთ, დაეთანხმა ბერძენაშვილი.
- მოვიპაროთ!
- კლიტე გავტეხოთ!
- მსგავსი გასაღები თუ ვინმეს გვაქვს, მოვიტანოთ!
- ლურსმნით გავაღოთ!
გოგიამ ძლივს დააწყნარა აყაყანებული ბიჭები.
- ერთ რამეს გეტყვით: სნაიპერს დავავალოთ გასაღების გაკეთება, მაგისი ბიძა მჭედელია.
ბიჭებს მოეწონათ ეს აზრი.
სნაიპერი წამოდგა:
- სიამოვნებით გავაკეთებდი, მაგრამ მე არ მინახავს, როგორია ის გასაღები.
ბიჭებმა ყურები ჩამოყარეს.
- მე და ლუარსაბმა ვნახეთ ის გასაღები, როცა ნამყენების კეთებას ვუყურებდით ღვთაების მონასტრის ეზოში. ხომ გახსოვს, ლუკავ? მიუბრუნდა ლუარსაბს ეფრემას ბიჭი.
- როგორ არ მახსოვს, ადგა ლუარსაბი, თი გინდათ, დაგიხატავთ.
- ბიჭოს, ლუკამ ხომ ხატვა იცის, წამოხტნენ ბიჭები, დავახატვინოთ და ისე გავაკეთოთ.
-კარგით, ასე ვუყოთ, მაგრამ როდის გინდათ გვირაბში შესვლა? თუ მოგკვრა გროზნამ თვალი, სულ ცემა-ტყეპით დაგვიდრენს იქიდან.
- აი სოლომონ ბრძენი, ცერად გახედა სოსომ ხახაბოს, გროზნას ვინ გააგებინებს?
- მართალია, დათვალიერება ღამით უნდა მოვაწყოთ, მიხვდა ზაზანაშვილი.
- ღამე რა უნდა დაინახოთ, ხალხნო, მე არ მესმის. თუ რისამე ნახვა გინდათ, დღისით უნდა მიხვიდეთ, გაჯიქდა თუჯიშვილი.
- როგორ გეტყობა, რომ თავის მაგიერ ბადრიჯანი გაბია. განა იმ გვირაბში დღე კი დაინახავ რამეს?
თუჯიშვილი აიქოჩრა.
- შენ გირჩვნია, ენა დაიმოკლო, ლუკას ბიჭო!
ლუკას ბიჭმა, რომელსაც მამალი მგელიც ვერ შეაშინებდა უდარდელად ჩაიცინა.
- რას იღრინები, ბოლოჭრელო გუგულო?
ავთანდილი აილეწა და ხარატიშვილს მიაწყდა:
- გამატარე ერთი, ლადო.
- ჩუმად, ბიჭებო, წამოდგა ეფრემას ბიჭი, -ახლა მაგის დრო გვაქვს? ხალხი საჭირბოროტო საკითხს
ვწყვეტთ და ამათ ხელები ექავებათ.
- მართალია, ჩხუბის დრო არ არის, მოიწონა ალექსიმ, დათვალიერება ღამე უნდა მოხდეს.
- კი მაგრამ, სინათლე ხომ დაგვჭირდება? -იკითხა სერგომ.
- როგორ არ დაგვჭირდება, აი სანდროს ჯიბის ფარანი აქვს, - კმაყოფილებით განაცხადა ნუგზარ გარეჯელმა.
"ჯიბის ფარანი არ გვეყოფა. ყველამ თითო სანთელი მოვიტანოთ," - ურჩია ალექსიმ.
- ძალიან კარგია, მოვიტანოთ სანთლები.
- ყველამ უნდა მოვიტანოთ?
- რა თქმა უნდა.
- უკაცრაული პასუხია, ხახაბომაც უნდა მოიტანოს სანთელი?
- რა თქმა უნდა, ვახტანგმაც.
- არა, ძმაო, ვახტანგმა კელაპტარი უნდა მოიტანოს.
ბიჭებმა სიცილი ატეხეს.
- მართალია, მართალი! თავის სიგრძე კელაპტარი უნდა იყოს.
დედაბრიშვილი ვახტანგი მოიღუშა.
- ვინ არის თქვენი მასხრად ასაგდები?
- სწორია, მასხრობის დრო არ არის. სანთლებს ყველანი მოვიტანთ, -დაასკვნა სნაიპერმა.
- კარგი მაგრამ, თუ იქ გველები და ჯოჯოებია, როგორ შევალთ? - კიდევ დაეჭვდა თუჯიშვილი.
- გველისა როგორ გეშინია, ბიჭო, გაუმაგრა გული დეიდაშვილმა, - აი, მრელაშვილი კუდით იჭერს.
სნაიპერმა თავი მოიწონა:
- წინ მე წაგიძღვებით.
- შენი დამბაჩა წავიღოთ, სანდრო.
- ეგრე იყოს.
- მე ერთი ძველი ხანჯალი ვიპოვე, ნამარნალს რომ ვთხრიდით მე და მრელაშვილი. იმას წამოვიღებ, წამოხტა ზაზანაშვილი.
- მე კი კომბალი მაქვს გათლილი, შვინდისაა. ერთხელ კატას ვთუთქე და ნახევარ საათს იგორავა
- მეცა მაქვს კომბალი.
- მე შამფურს წამოვიღებ.
ბერძენაშვილი სიცილით გაიგუდა.
- ზედადგარიც არ დაგავიწყდეს, თუჯიშვილი.
- კარგით, გეყოფათ, ვისაც რა მოგხვდებათ ხელში, ის წამოიღეთ.
- კი მაგრამ, გალავანი? რით გინდათ გადავაფრინდეთ იმ სიმაღლეზე? კარები დაკეტილია და იქიდან, გინდ ღიაც იყოს, ვერ შევალთ, -გროზნა გაგვიგებს.
- სწორი ხარ, თვალიაშვილო, ვერსაიდან ვერ შევალთ.
- რას ვერ შევალთ, მღვდლის ახოს მხრიდან გალავანი მონგრეულია და უბრალოდ, ქვებით არის ყორესავით ამოშენებული.
- ის ადგილი ჩვენც ვიცით, ლუკას ბიჭო, - ისევ დასვა წამომხტარი სნაიპერო ეფრემას ბიჭმა, მაგრამ დიდი ქვებია, თანაც ისე მჭიდროდ ალაგია, რომ უხმაუროდ არ აეცლება. თუ დავანგრევთ, ისევ ჩვენ დაგვაკლდება, იქ კი თითოეულ მჭვარტლიან ქვასაც უნდა გავუფრთხილდეთ.
- მაშ რა უნდა ვქნათ?
- გალავნიდან უნდა გადავიდეთ. ჩვენ უკვე შევიმუშავეთ ამის გეგმა.
"ჩვენ"-ში რგოლის ხელმძღვანელი თავის თავსა და გოგიას გულისხმობდა. ეფრემას ბიჭი მიხვდა და სიამაყისაგან გაიზარდა, გაიბერა, გაიჯგიმა და ქორივით გადახედა იქ მსხდომთ. ბიჭებმა პატივისცემით ახედეს რგოლის ხელმძღვანელის "მარჯვენა ხელს"
- აბა, რა გეგმაა, მოგვახსენეთ, სული დაელია ბაჩიაშვილის.
- კიბით უნდა გადავიდეთ.
- აი, მესმის გოგრა! საიდან გამოატყვრინეთ კიბე? არა, ძმაო, მე სოფლიდან იმ სიშორესე კიბეს ვერ ვათრევ.
- რა გული გაგისკდა, სნაიპერო, სოფლიდან კი არ უნდა ვატაროთ.
- არა, თვითონ გროზნა მოგვართმევს თავის კიბეს, ეფრემას ბიჭო.
- არც მოგვართმევს და არცა გვჭირდება.
- სწორია, არ დაგვჭირდება, ჩვენ თვითონ უნდა გავაკეთოთ.
- ერიჰაა! ახლა კიბეები მაკეთებინეთ, ისიც ტყეში.
- ნუ გეშინია, ვახტანგ, ადვილი საქმეა.
- აბა, როგორია, გვითხარი ბარემ.
- აი, როგორია: მე ამ ცოტა ხნის წინ წავიკითხე ერთი წიგნი. ყარამანიანის მოყოლას რომ დავამთავრებ, მერე იმას მოგიყვებით. ჰოდა, იქა წერია, როგორ გადაარჩინა ერთ ქვეყანაში აჯანყებული მონების მეთაურმა მტრისგან გარშემორტყმული თავისი ჯარი.
- გვიამბე, სანდრო.
- ჰო გვიამბე, სანდრო.
- შენი ჭირიმე სანდრო.
- შენი ყარამანის მუშტის ჭირიმე, შეევედრნენ სმენადაქცეული ბიჭები, რაკი საინტერესო ამბავს მოჰკრეს ყური.
- მაგის დრო არ არის, მერე მოგიყვებით, ისე კი გეტყვით, ამ მეთაურმა რა მოიგონა. ხელად კი მოიგონა. სამი მხრიდან მტერი იყო გარშემორტყმული, მეოთხე მხარეს დიდი კლდე იყო. ისეთი დიდი, რომ ძირამდე ყვავიც ცერ ჩაფრინდებოდა. ჰოდა, სპარტაკმაც ეს ხერხი მოიგონა, სპარტაკი ერქვა იმ მეთაუს ისტორიაშიც ვისწავლით, ძალიან ყოჩაღი იყო. ჰოდა, გადაწყვიტა, კიბე გაეკეთებინა და ისევ ჩაეყვანა ჯარი კლდეზე.
- ტყუილი იქნება! აბა იიმსიგრძე კიბეს სად იშოვიდა?
- როგორა გგონია, ხახაბო, შენ რომ გაგიჭირდეს, მაგაზე ნაკლებს მოიფიქრებ?
- ეჰ, სნაიპერო, კაი ზღაპრები იცით შენც და გოგიამაც.
- ეს ზღაპარი არ არის, ვახტანგ, ნამდვილი ამბავია, გააჩუმა ბიჭები სანდრომ, ნამდვილი ამბავი, ისტორიული. წკეპლებისაგან დაწნა კიბე, ჩაუშვა კლდეზე და ისე ჩაიყვანა ძირს მთელი ჯარი.
- უჰ, აი, გამოგონება თუ გინდა, ეგ არის! მაშ, დავწნათ კიბე?
- უნდა დავწნათ.
- ჰო, მაგრამ, გვირაბში როგორღა ჩავალთ? ღრმა არ არის?
- მართალია, თოკი უნდა ვიშოვოთ, ბიჭებო, წამოხტა ზაზანაშვილი.
- სად ვიშოვით, ლეო, იმსიგრძე თოკს? -იკითხა გარეჯელმა.
- ვისმე უნდა ვთხოვოთ, შეყოყმანდა ზაზანაშვილი.
- თანაც მსხვილი და მაგარი უნდა იყოს, რომ არ გაწყდეს, შიშნარევად დაუმატა აყლაყუდამ.
აქამდე ჩუმად მჯდარმა ხარატიშვილმა თვალები მოჭუტა და წამოდგა.
- თოკს მე მოვიტან, ბიჭებო.
- შენ სად იშოვი, რწყილავ? დაინტერესდნენ ბიჭები.
- რა თქვენი საქმეა, თოკს მე მოვიტან.
- დაჯე, ვინ გეხვეწება, ბიჭო, ხალათის კალთა ჩუმად ჩამოუწია თუჯიშვილმა.
- ხელი გამიშვი, რაკი ვთქვი, მოვიტან-მეთქი, უნდა მოვიტანო.
სანდროს გაუხარდა.
- კარგი, ლადო, მოიტანე, თქვენ უეჭველად გექნებათ, მამაშენი ვეტექიმია.
- ჩვენ არა გვაქვს, მაგრამ მელანას ვენახი ახლოს არის ჩვენს სახლთან.
- ვენახიო? -გაოცდნენ ბიჭები, ხომ არ შეიშალე, ხარატიშვილო? ჩვენ გამარჯობას გეუბნებით და შენ ამბობ "აღზევანს მივალო" რწყილამ ჩაიცინა.
- მელანა თავის ძროხას აბამს ხოლმე ვენახის პირას თოკით, როცა ნახირში არ მიჰყავთ. თოკი მსხვილია და კაი სიგრძისაც არის.
- მერე, რომ დაგინახოს გაასწრებ?
- ვერ დამინახავს, ჩავალთ და მერე ისევ წავაბამთ ძროხას.
- კარგი, ეგრე ვუყოთ
- ეგრე ვუყოთ, მაგრამ როდისღა წავიდეთ?
- ერთი კარგი ბნელი ღამე და მეტი არც გვინდა, ადგა სანდრო, გოგია შეგატყობინებთ ყველას...
ახლა, ბიჭებო, ეს შეკრება დავამთავროთ და მოდი, შემდეგი შეკრებები სოფლის ნაპირას, ტყესთან ახლოს რომ საბძელია, იქ გადავიტანოთ, თორემ ზალიკო მოჰკრავს ჩვენს ნათქვამს ყურსა და ქვეყანას შეგვიყრის. თქვენ რას იტყვით, ბიჭებო?
ბიჭებმა მოიწონეს.
- კაცი არ მოვა იქა და გუშაგსაც დავაყენებთ. ახლა შინ წავიდეთ, თორემ მომშივდა.
რგოლი ახალმიღებულ წევრებიანად სკოლის ეზოში გამოიშალა.
ნაწილი IV
ორღობეში
მშვენიერი ბაღჩა-ბაღის გვერდით კოხტა სახლი მოჩანდა. წინ მწვანედ აბიბინებული ეზო ჰქონდა.
კაკლის ქვეშ სანდროს თათარით სავსე დიდი თეფში ედგა და თავდახრილი შეექცეოდა. იქვე პატარა, სკამზე, მამიდამისი ჩამომჯდარიყო.
- არა, შვილი, არ შეიძლება, რა გაქვთ გასაყოფი შენ და ზალიკოს? წეღან ჩემთან იყო და ყველაფერი მიამბო. რატომ გარიცხე შენი რგოლიდან, რა დაგიშავა?
ზალიკო მისი მაზლიშვილი იყო და მამიდას სწყინდა ბიჭების დამდურება. ძმისწული ძალიან უყვარდა, უნდოდა, ყველას თვალში კარგი ყოფილიყო სანდრო. ისე დღე არ გავიდოდა, მისთვის ტკბილეულით ყელი არ ჩაეტკბარუნებინა, შინ წასვლისას ორპირად გავლებულ ჩურჩხელას ჩაუდებდა ხელში და ეტყოდა:
- თუ კარგად ისწავლი, ორ მაგდენს მიიღებ.
ახლაც მამიდა არიგებდა და ეგონა, რომ თავჩაღუნული ძმისწული, რომელიც კოვზს მარჯვედ ატრიალებდა, გულმოდგინედ უსმენდა, მაგრამ სანდროს მთელი ყურადღება თეფშზე ჰქონდა გადატანილი.
"ქადაგება" დამთავრდა. სანდრომ თეფში გვერდზე გადადგა, მცირე ხნის შემდეგ დაემშვიდობა მამიდას და ორღობეში გაძვრა.
ნელა მიუყვებოდა ორღობეს სტვენა-სტვენით. ჯერ კარგად არც კი იყო მიახლოებული ჯახუნაანთ კარს, რომ ეზოში გააფთრებული ყეფა და შეშინებული კივილი გაისმა.
ბიჭმა თვალი მოჰკრა, როგორ გაიფრიალ შავმა წინსაფარმა და ღობეს აეკრა. სანდრო უმალვე მიხვდა ვითარებას და იქით გაექანა. გადასწვდა ღობეს, მარგილად ჩასმული ჭიგოს მოგლეჯა მოასწრო და ზედ მოვარდნილ ძაღლს ისეთი სწყვიტა, რომ კინაღამ იქვე ჩაიკეცა.
მაინც არ მოერიდა მყეფარი, ახლა ზედ შეებღოტა, მაგრამ სანდრომ იმარჯვა და ფეხისკვრით გულაღმა დასცა ქოფაკი. მალევე წამოვარდა ზეზე ძაღლი, მაგრამ განზე გამხტარმა ბიჭმა ჭიგო მთელი სიგრძით გააზმანა. მაშინ კი იკადრა უკან დახევა თავდასხმელმა და წკმუტუნით გაეცალა.
ახლა თვითონ სანდრო გადავიდა შეტევაზე. მისცხო და მისცხო ჭიგო(დიდი სარი) და სულ წკნავილ-წკნავილით შეაგდო ეზოში.
მობრუნდა გამარჯვებულის იერით და ღობეში მიკუნჭული მშვენიერი გოგონა დაინახა. შეშინებული გოგო ღობეს აჰკვროდა. მომუშტული ხელები მკერდზე მიეკრა და თვალებში ვეება შიში ჩასდგომოდა.
სანდრომ იცნო გროზნას შვილიშვილი. არ ესიამოვნა მისი დანახვა, მაგრამ რაკი მოაგონდა, რომ მის პაპას მიუზღო, მიუახლოვდა:
გოგომ თანაგრძნობითა და მზრუნველობით შეათვალიერა ბიჭი.
- ხომ არ გიკბინა?
სანდრო მოიღუშა და ჩაიბურტყუნა:
- ზოგიერთი უფროსკლასელი უფრო მაგრად იკბინება, ვიდრე ეგ ძაღლი, მერე მივიდა და ეკლებში გაბმული კაბის გამოხსნაში მიეშველა.
გოგომ დიდი მადლობა გადაუხადა.
- შენც იქით მოდიხარ?
- ჰო, მოკლედ უპასუხა ბიჭმა.
სანდროს არ ეპრიანება "ბაფთიანებთან" სიარული, რა დალევს გზას მებაღის სახლამდე? ამ გოგომ წელს დაიწყო სწავლა მათ სკოლაში, ოთხი კლასი თბილისში დაამთავრა.
არა, მართალი უნდა ითქვას, ბიჭს ცუდი არაფერი გაუგია მისი, რაც აქ სწავლობს: ან ენა ჰქონდეს გრძელი, როგორც ყველა გაიგოს, ან დასცინოდეს ვინმეს, ან იპრანჭებოდეს, პირიქით, ჯახუნაშვილი ძალიან ემადლიერება ზოგჯერ არითმეტიკაში მამეცადინებსო, ყველას უყვარს ეს გოგო სანდრომ არ იცის, ნამდვილი პასუხი გასცეს კითხვებზე თუ თავისებური, უკუღმართი.
- ლილი შინ არ დამხვდა. არც იმათები იყვნენ და, ალბათ, ძაღლი იმიტომ აუშვეს. შენ რომ არ ყოფილიყავი, უეჭველად მიკბენდა.
სანდრო ჩუმად მიაბიჯებდა.
გოგო ცნობისმოყვარეობით ათვალიერებდა თანამგზავრს.
- ჩვენს ეზოში თითქმის ყველა ბიჭი მოდის სათამაშოდ, შენ კი ერთხელაც არ დამინახავხარ.
"არც საჭიროაო"" უნდოდა ეთქვა ბიჭს, მაგრამ სხვა უთხრა:
- არა მცალია, არითმეტიკასა და რუსულში ცოტა მიჭირს და ვმეცადინეობ.
- არითმეტიკასა და რუსულში? გოგო დაფიქრდა, იცი რა, მე შემიძლია დაგეხმარო.
ბიჭს გაუხარდა.
- პაპაშენი იცნობს არითმეტიკის მასწავლებელს? შეუძლია, კარგი ნიშანი დააწერინოს? და უმალვე იუარა, რადგანაც ქარწვიმიანი ღამე გაახსენდა, არა, გმადლობთ, არც ისე საჭიროა.
- არა, სანდრო, შენ არ გეგონოს, თიღქოს მე ნიშნის აწევაზე გავიფიქრე, არა, მე თვითონ შემიძლია, პაპა რად მინდა? აი, მოდი ჩვენსა გაკვეთილების შემდეგ დაა...
სანდრო შეცბუნდა.
- რა, თქვენსა მოვიდე? მერე, პაპაშენი? მაგრამ მაშინვე ენაზე იკბინა: მერე რა, რომ ეჭვი აქვს?
იქნებ ამან სულ არაფერი არ იცის? და დაუმატა: არა, გმადლობთ, პაპაშენს ხელს შევუშლით და იქნებ ორივე გარეთ გვიპინტრიშოს.
გოგოს ეწყინა.
- აბა, რას ამბობ. პაპა ისეთი კეთილია, რომ... თუმცა, თუ გინდა, მე მოვალ თქვენსა.
ეს კი იუცხოვა ბიჭმა, ეგღა აკლია, გოგოები ატაროს!
- არა, არა, ჩვენსა ცოტა უხერხულია... ბებია მყავს ავად და...
- როგორც გინდოდეს, სანდრო. თუ როდესმე გსურდეს დახმარება, მითხარი.
ერთხანს ჩუმად მიდიოდნენ, მერე გოგომ ჰკითხა:
- რგოლის შეკრება გქონიათ, სანდრო, რატომ არ გამაგებინეთ, მე ხომ თქვენს რგოლში ვარ?
ბიჭი სახტად დარჩა და ანგარიშმიუცემლად წამოიძახა:
- ვინ გითხრა?
- ზალიკომ, აი, ლამაზი და მსხვილკბილებიანი ბიჭი რომ არის.
რგოლიდან გაგირიცხავს, როგორ შეიძლება ეს სანდრო?
ბიჭი შედგა, გოგოს ალმაცერად ახედა: ,,ოჰო,,! დამცველი გამოუჩნდა! კიდევ დავუბეზღებივართ,,.
- ერთი სადმე ჩამივარდეს ხელში და მე გავალამაზებ იმას.
- როგორ, სანდრო, მართლა გარიცხე?
- მართლა. მე ტყუილად არავის ვრიცხავ.
- მერე, სად გაგიგია გარიცხვა? ეტყოდი პიონერხელმძღვანელს და, თუ არ გინდოდა, სხვა რგოლში გადაიყვანდა. გარიცხვა ვის გაუგია? დანარჩენმა წევრებმა რა თქვეს?
ბიჭს ეწყინა.
"რას ჩამაცივდა?,,
- დანარჩენმა წევრებმაც ისა თქვეს, რაც მე.
- რატომ მე არ დამასწარი შეკრებას? მე თბილისში პიონერთა სასახლეში დავდიოდი, შარშან რგოლის ხელმძღვანელიც ვიყავი. რატომ არ გამაგებინეთ, ასე ჩუმად როგორ შეიძლება?
სანდრო გაბრაზდა.
- თუ გინდოდა დასწრება, იქ იყავი და დაესწრებოდი.
- რატომ არ მითხარით?
- მაშ, ეგღა მაკლია, თქვენ დაგიწყოთ დევნა!
სანდრომ ქამარი მოიხსნა, ბალთა და ბოლო მარჯვენაში დაიჭირა, მონაკეცში ქვა ჩადო, თავის ირგვლივ დაატრიალა და გაისროლა. ქვა ბლის გამხმარ ტოტს მოხვდა, მერე ღობეზე მოადინა ჩხაკანი. ტოტიდან აფრენილი და შურდულს გადარჩენილი მიმინო რიყისკენ დაეშვა.
ბიჭმა ბრაზით გააფურთხა.
- კიდევ ავაცდინე! ამ ბოლო დროს თითქოს ხელი გამიფუჭდა.
გოგომ ქამარს დახედა, როცა პატრონი წელზე ირტყამდა, და სანდროს გვარისა და სახელის პირველი ასოები შეამჩნია გრძლად ამომწვარი. მცირეხანს უცქირა, მერე შერიგების კილოთი უთხრა:
- გაგიფუჭებია მშვენიერი ქამარი.
- შენ მაგაზე ნუ წუხხარ, ქამარი ძალიან კარგია და, თუ დამეკარგა, ადვილად ვიპოვი. გოგო უფრო მორბილდა.
- რატომ ბრაზობ, სანდრო? ხომ შეიძლება ჩვენც კარგი ამხანაგები ვიყოთ? აი, რაშიაც შენ გინდა, დაგეხმარები, შენ კი იყალთოს ამბები და ზღაპრები მიამბე. ამბობენ, ბევრს კითხულობს და კარგი მოყოლაც იცისო. მოდი ჩვენსა, პაპა უფრო აკადემიას უვლის, ვიდრე თავის ბაღს, შინ კი მე და დეიდა ვართ ხოლმე, წიგნებიც კარგი მაქვს.
სანდრომ თანამგზავრი ერთხელ შეათვალიერა.
არა, რას ამბობს ეს ქალაქელი? ესღა აკლია, გოგოებთან იამხანაგოს. სანდროს საკმარისი ამხანაგები ჰყავს მეტი არც ესაჭიროება. ისინი ჭირშიაც მასთან არიან და ლხინშიაც. გოგოები კი ენას ვერ აკავებენ პირში, შორს რად გვინდა წასვლა? აი, მაგალითად, თავისი და ემა... მაგრამ საინტერესო კია ეს გოგო, ამას ბევრი წიგნი ექნება... მაგრამ, არა, ძმაო, სანდროს ქარისა არც მოტანილი უნდა და არც გატანილი.
გოგო თავიანთი ეზოს შესასვლელთან შეჩერდა.
- დიდი მადლობელი ვარ, სანდრო, შენ რომ არა ყოფილიყავი, უეჭველად დამკბენდა ძაღლი... როცა გინდოდეს, მოდი... რგოლის შეკრება კი გამაგებინე ხოლმე.
"იგრე მემადლიერება ეს გოგო, თითქოს დიდი რამე გამეკეთებინოს ცუდი ლი არ უნდა ჩანდეს... მაგრამ არა, ეგღა მაკლია, ამ ზიზილპიპილებიანს ავყვე... ჩემმა მზემ, არა ღირს" დაასკვნა ბოლოს ბიჭმა და ღიღინით ჩავიდა რიყეში.
ნაწილი 5
თხილქვეშ
დილით ოფოფმა სამჯერ დაიძახა ბაღიდან. სანდრო სწრაფად წამოხტა, ჩაიცვა, მოძებნა რვეულ-ფანქარი და ბრაგაბრუგით გავარდა ოთახიდან.
თხილებთან დედაბრიშვილი გოგია ჩამომჯდარიყო, რეზინის შურდული იქვე დაედო და მოკლულ შაშვს დიდი სიამაყით აცლიდა ბუმბულს.
სანდრომ თვალები ჭყიტა. - ბიჭო! სად ინადირე?
გოგიას არც ადრიმდელი გამომეტყველება შეუცვლია და არც კითხვაზე უპასუხია. ფრთხილად აცლიდა ბუმბულს, თან ისე ეჭირა თავი, გეგონებოდათ, ირემს ატყავებს და ეშინია არ გაეჭრასო.
სანდრო ჩაცუცქდა და ხელი წაატანა.
- უჰ! შიგ გულში არ მოგირტყამს?! სად მოჰკალი?
გოგიას არც კი შეუხედავს, ისე უპასუხა:
- აქვე, თხილზე.
- მერე, როდის მოასწარი?
გოგია გაიჯგიმა და მოკლედ მოჭრა: - რა მოსწრება უნდა? ვესროლე და ჩამოვაგდე.
სანდრომ მეგობარს ბეჭებზე ხელი დაჰკრა, რადგან შაშვი იშვიათ ,,ნადირს წარმოადგენდა და მსუქანიც ჩანდა.
- მარჯვე ხელი გაქვს, შე ღმერთგამწყრალო. შევწვათ?
- როგორც გინდა.
ჩაცუცქული სანდრო წამოხტა და შინ გაქცევას აპირებდა, რომ გოგიამ ხელი სტაცა.
- მოიცა, სად მიხვალ, რა დროს შაშვია. საქმეზე მოვედი.
- რომელ საქმეზე?
გოგიამ მიიხედ-მოიხედა.
- ნიკო მოხსნეს ჩვენი რაზმის პიონერხელმძღვანელობიდან.
- ჰა, რაო! რა თქვი?! გაიმეორე, რა თქვი?!
- ნიკო მოუსნიათ ჩვენი რაზმის პიონერხელმძღვანელობიდან!
- არა, ხუმრობ?
- მართალს გეუბნები.
-საიდან გაიგე?
- ახლახან შენთან რომ მოვდიოდი, ჯახუნაშვილი ლილი შემხვდა წყაროზე.
- გოგოებს სოტყვა დაეჯერებათ? მოგატყუებდა.
- არ მოვუტყუებივარ. უფროს პიონერხელმძღვანელს უთქვამს.
სანდრომ თხილის ძირში დამალული პაპიროსის კოლოფი ამოიღო, გახსნა, ერთი ცალი მეგობარს მიაწოდა, ერთი შიგვე ჩატოვა და ისევ თხრილის (მიწა ნათხარი) ძირში მიიმალა.
- მოსწიე და "სოროკი" დამიტოვე.
- აქ რაღაა დასატოვებელი? ის ერთი ცალი შენ მოსწიე, - გოგიამ მოქაჩა პაპიროსი და დაგრაგნილი ბოლი გაბურდულ ფოთლებში გაუშვა.
სანდრომ ტუჩები ააწკლაპუნა, ნერწყვი გადაყლაპა და ხელი წაიტანა.
- მოიტა, კარგი, სულ შენ ხომ არ მოსწევ.
გოგიამ თავი გვერდზე გადასწია და წაწვდილი ხელი მარცხენით აიცილა.
- ჯერ ორი ნაფაზიც არ დამირტყამს. მოდი, ის ერთი ცალი შენ მოსწიე, კიდევ ვიშოვით, თუ არადა, მამაჩემს იმდენი თამბაქოს ფოთოლი აქვს გამხმარი, რომ გაზაფხულამდე თამამად გვეყოფა.
- მაგარიაა?
- მაგარიაო? ისეთი მაგარია, რომ ერთი ნაჯახი გატეხა იმის დაჭრაზე.
ორივეს გაეცინა.
- თუ ეგ ამბავი მართალია, პირველი სადღეგრძელო იმისი უნდა დავლიოთ, ვინც ეგ გამოაპანღურა იქიდან. წავიდეთ, ნანადირევიც გვაქვს! - მაგრამ უცებ შეჩერდა და დაფიქრდა, - ჰო, მაგრამ, რაზმს უპატრონოდ ხომ არ დააგდებდნენ? ვერ გაიგე, მაგ მაიმუნის ადგილზე ვინ დაუნიშნავთ?
- და ვინ?
- ვარდუნაანთ გივი.
სანდრომ მცირე ხნის შემდეგ ხელი ჩაიქნია.
- ეგეც ფეხბურთელია... გინდა პანტა ყოფილა, გინდა მაჟალო... მაინც ვის დაუსახელებია?
- თვითონ მოუთხოვია ადრევე. ახლა კომკავშირიც დათანხმებია.
- თვითონ?
- თვითონ.
- მაშ, გაგვწურავს!
- სანდრომ შაშვი გვერძე გადადო და მონადირეს ჰკითხა:
- რა ჰქენი, სანთელი იშოვე?
- მაღაზიაშია, რამდენიც გინდა. ბიჭებმა ხუთ-ხუთი დაიტაცეს.
- იმ საქმისა რა ჰქენით?
- ჯერ არაფერი. ლუკას კარგად არ ახსენდება გასაღების მოყვანილობა. მე გადავწყვიტე, სანერგე პანტა - მაჟალო მოვუტანოთ ტყიდან. ჩემთან კარგად არის გროზნა, მყნობას მასწავლიდა.
- გაუხარდება და მაშინ, მე მგონია, გადახატვასა და გაზომვაც მოვასწრებთ.
- ეჰ, ზარმაცები ხართ, ზარმაცები, აქამდე ვერ გაიგეთ? - ეგრე არ არის, თაყაო, შენ რომ მამული გაჰყავო. ძნელია ძმაო, სიზარმაცე რა შუაშია? პატარა გაუფრთხილებლობა და, მერე - მშვიდობით.
სანდრომ კარგად იცოდა, სიფრთხილე იყო საჭირო. ზარმაცობა რომ დასწამა მეგობარს, თვითონონაც არ მოეწონა და სიტყვა გადაუსხვაფერა.
- ზარმაცები ვართ, მაშ რა არის, ჩემზე ზარმაცი კაცი არ იქნება.
- რას ამბობ, კაცო, ჩვენ სადაური ზარმაცები ვართ, დღე და ღამე მოსვენება არ გვაქვს. აი, დღეს კვირაა და ლექსები კი უნდა ვწეროთ.
- მაშ, არა ვზარმაცობთ?
-საიდან?
-აბა მითხარ, გეოგრაფიაში რა მიიღე იმ დღეს?
- ორი.
- რუსულში?
- ორი.
-ჰოდა, მეტი რა გინდა, ძმაო? განა მე კი თავს ვიმართლებ, სამიანები მაქვს არითმეტიკასა და რუსულში, მაშასადამე, ზარმაცები ვართ. სუვოროვი კი სულ წიგნებს ჩაჰკირკიტებდა, სულ დაუსვენარი იყო... თუმცა, ის რუსი იყო და რუსულის სწავლა არ დასჭირდებოდა.
- ეჰ, შენც იტყვი რაღა, რუსი იყოო. შენ რომ ქართველი ხარ, ქართულის სწავლა არ გინდა?
სანდრო გაყუჩდა. - ძველი საბძლისკენ ხომ არ გაგივლია?
- წუხელ საღამოს ვიყავი. გამახსენდა, ვაშლი ნაწვიმარზე რომ დავკრიფეთ, სველი იყო და ნამჯის გადაწევა დასჭირდებოდა გასაშრობად. მთელ ღამეს ჰაერზე იყო და გათენებისას ისევ წავაფარე ზედ.
სანდროს მოეწონა მეგობრის განჭრიახობა და ბეჭებზე მოუთათუნა ხელი. -ყოჩაღი ბიჭი ხარ, გოგი. -ვიყოჩაღეთ, მაგრამ თუ სკოლაში გაგვიგეს, რომ ეგ ვაშლი ჩვენ მოვიპარეთ, რგოლის ხელმძღვანელობასაც გამოემშვიდობე და მადლობაც ვუთხრათ, თუ სკოლიდანაც არ გაგვრიცხეს.
- გაგვიგონ? საიდან უნდა გაგვიგონ? არა მგონია, ახალმიღებულებმა გაგვცენ, და ძველ ბიჭებს სატეხით რომ მიადგნენ, ვერ გასტეხენ.
- გინდა ვერ გაგვიგონ, მე მგონია, რომ ჩვენ დაგვაბრალებენ და გარიცხვაც არ აგვცდება.
- არა მგონია, გაგვრიცხონ, გოგი, ჩვენ ხომ მისათვისებლად არ მოგვიპარავს? და თუ გაგვრიცხეს, - ცოტა არ იყოს, შეფიქრიანდა სანდრო, და თუ გაგვრიცხეს, დავსხდეთ და ლექსები ვწეროთ.
- რას ამბობ, სანდრო, შეხტა ეფრემას ბიჭი ბიჭი, ჩვენებს რაღა პასუხი გავცე? უსწავლელი ვის რად უნდა, მამაჩემი ხომ სახლში არ გამაჩერებს?
სანდრო, დაიბნა, უცნაური თვალით ახედა მეგობარს. კარგა ხანს უცქირა მდუმარესა და თვალებდაჭყეტილს, მერე მრისხანედ შეპყარა წარბები და მტკიცედ განაცხადა: - თუ ამგვარი რამ მოხდა, გოგი, მე გინდა გამაჩერონ, სახლში მაინც არ დავდგები და შენ არ მიგატოვებ გასაჭირში.
ბიჭები კარგა ხანს ისხდნენ მდუმარედ, მერე ისევ ახალი ამბავი გაიხსენეს. -კი მაგრამ, რა მიზეზი დაუდეს ნიკოს მოხსნას? -რა ვიცი, რაც რაზმის ხელმძღვანელად დავაყენეთ, ყოყოჩობა დაიწყოო, არასწორად ესმის პიონერებთან მუშაობა. სწავლას მოუკლო და უსაქმოდ ხეტიალს მოუხშირაო, პატარებს აბუჩად იგდებსო, რაზმის შეკრებას არ ატარებსო, კედლის გაზეთს ყურადღებას არ აქცევსო, ფეხბურთს გადაჰყვაო და რა ვიცი... შენ ყველაფერი ეს ცოტა რამე ხომ არ გგონია? კომკავშირელი კია! - ერთი ჩვენ ვიყოთ კომკავშირელები! არა, სანდრო?
- ეჰ, ზღაპარია, გოგი, ჩვენ ვინ მიგვიღებს კომკავშირში ჯერ?
- ზალიკოს? ის ხომ ხუთი თვით არის ჩვენზე დიდი?
- არც ზალიკოს. კომკავშირს მშიშრები და მაბეზღრები არ უყვარს. კომკავშირს უშიშარი და პირდაპირი ხალხი უნდა. აი, ჩვენ ზედგამოჭრილები ვიქნებოდით, მაგრამ ჯერ არ მიგვიღებენ.
- თუ ჩვენ არ მიგვიღებენ, ზალიკოს სულ არ მიიღებენ. მართლა, ხომ დამპირდი დღეისათვის, "ყარამანიანს,, მოგიყვებიო, მოყევი.
- დღეს ლექსები უნდა დავწეროთ, დავალებული მაქვს სკოლის კედლის გაზეთისათვის. შენ კი რაზმის კედლის გაზეთის რედკოლეგიის წევრი ხარ და არაფერს აკეთებ.
- მოდი რა, ჯერ "ყარამანიანი" მომიყევი და მერე დავწეროთ ლექსები.
და სანდროს რაკი მეგობარიცა და წაკითხულის მოყოლაც ძლიერ უყვარდა, პირდაპირ დაიწყო.
- ყარამანის ამბავი ხომ მოვათავეთ, ნარიმანისაც იმისი შვილისა, ახლა ქუჩუკ-ყარამანის ამბებია მოსაყოლი.
- ქუჩუკ-ყარამანი ვინღა იყო?
- როგორ არ გახსოვს? ნარიმანის შვილი ქუჩუკი ყარამანის შვილიშვილი იყო, აი, ჰაზარექ-დასტი რომ მოკლა ათასერთხელიანი დევი.
- ჰო, მახსოვს, მახსოვს მერე?
- მერე ჰაზარექ დასტს ბნელეთის ქვეყანაში ერთი ნათესავი ჰყავდა, რომელსაც ზარბაქ დევი ერქვა. ძალიან ღონიერი დევი იყო. ახლა იმასთან წავიდა ქუჩუკი საომრად... და დაიწყო ამბები ქუჩუკ-ყარამანისა და ზარბაქ-დევის ომისა.
გოგია ისე იყო გატვრენილი, ისე გაფაციცებით უგდებდა ყურს, რომ აზრადაც არ მოსვლია ჯიბიდან შურდულის ამოღება, როდესაც ზედ მის თავზე, თხილის ტოტზე, კიდევ ერთი შაშვი შემოსკუპტდა ჭახჭახით.
აშკარა ლუკმა გაუშვეს ხელიდან ბიჭებმა.
ბოლოს დამთავრდა მეათე კარი "ყარამანიანისა" ხოლო გოგია კიდევ დიდხანს იჯდა გარინდებული.
- დღეს ეგ გვეყოფა, დანარჩენი შემდეგისთვის იყოს.
გოგიამ თავი ზევით ასწია და კარგა ხანს უყურებდა თხილის ფოთლებში მოჭიატე ცის ლურჯ ნაჭერს.
- მაშ, ქუჩუკი უფრო ღონიერი ყოფილა, ვიდრე იმისა პაპა ყარამანი.
- ახლა მაგისი დრო არ არის, სულელო, მე ჯერ პური არც კი მიჭამია.
- არც მე, გამოტყდა გოგიაც.
- ჰოდა, დროით მოვათავოთ ლექსების წერა, რომ მადიანად მივაძღეთ საჭმელს, კაი მსუქანი შაშვიცა გვაქვს!
ბიჭები პირქვე დაემხვნენ. ხან სადღაც იყურებოდნენ, ფანქრის ბოლოს მოიგდებდნენ კბილებში და აწვალებდნენ, ხან რაღაცას ბუტბუტებდნენ თავიანთვის და სალექსო სტრიქონები ეწყობოდა რვეულის კრიალა ფურცლებზე.
დიდხანს აწვალეს ფანქრები, დიდხანს იცოდვილეს და ბოლოს წამოსხდნენ.
- აბა, წამიკითხე, როგორი ლექსი დაწერე?
- არა, ჯერ სენ წამიკითხე. რაო? აბა, მაჩვენე, ხა ხა ხა ხა! მე მეგონა, გაზეთისთვის დაწერე. ხა ხა ხა ხა! "ქუჩუკ-ყარამანისა და ზარბაქ დევის ბრძოლა". წამიკითხე, თუ ძმა ხარ, ხა, ხა, ხა!...
გოგია მოიღუშა, ცერად გადახედა მეგობარს, მაგრამ მაინც გატაცებით წაიკითხა:
- ქუჩუკ-ყარამანისა და ზარბაქ-დევის ბრძოლა.
"ქუჩუკი ღონიერია,
ფეხს გადააწვდენს ველებსა,
ისე დასცემდა ზარბაქ-დევს,
ვეღარ ანძრევდა ხელებსა.
- ბიჭოს! კარგია, განაგრძე.
ქუჩუკმა და ზარბაქ-დევმა,
ერთად დაუკრეს ტაშია,
ქუჩუკმა გადაითხოვა,
გინდა, გამოდი ხმალშია.
- კარგია, მერე?
"ქუჩუკმა და ზარბაქ-დევმა,
ომი დაიწყეს ძლიერი,
ვერ გააშველებს ვერავინ,
გინდ იყოს მილიციელი!"
- ეე! შენ და შენი მილიციელი! ან იქ რა უნდოდა მილიციელს და ან რა იმათი გამშველებელია? ეგ რაღაც ვერ გამოგსვლია კარგად, მაგრამ არა უშავს რა, მერე გაასწორე. ახლა კი წავიდეთ, თორემ ძალიან მომშივდა.
- ეგრე იყოს. მაგრამ, იცი რა, სანდრო? მოდი, ოფოფივით ნუღარ დავიძახებ, თორემ მიგვიხვდებიან, რაღადროს ახლა ოფოფებიაო? მელასავით დავიჩხავლებ.
- ჰოო, ეგღა აკლია მამაჩემს. თოფი გატენილი აქვს და მაშინვე ფეხებს გაგაჭიმვინებს თხილებში. ხომ იცი, როგორ მარჯვედ ისვრის? ბუზს, რომელ თვალშიაც ეტყვი, იმაში გაარტყამს.
- მაშ, რა ვუყოთ?
- შაშვივით აჭახჭახდი.
- კარგი. შაშვივით ავჭახჭახდები.
- ეგრე.
- მაშ, გავწიოთ ახლა ქეიფი?
- დავცხოთ!
ბიჭებმა ხტუნვითა და ღრიანცელით წაიღეს შაშვი გამოსანაწლავებლად (შესაწვავად)
