ავთანდილი ხიდან ძირს ჩამოვიდა, ცხენი ახსნა, ზედ შეჯდა და გამოქვაბულისაკენ გაემართა. კარები ღია იყო. იქიდან გულმდუღარედ აცრემლებული ასმათი გამოიჭრა: ჰგონებოდა, "დაბრუნდაო პირი ვარდი, ბროლ-ბაკმული”, მაგრამ, ტარიელის ნაცვლად სულ სხვა მოყმეს რომ შეეფეთა, ფიცხლად გაიქცა და ისეთი კივილი მორთო, კლდეები ბანს გამოსცემდნენ.
ჭაბუკმა აღარ დაახანა, სწრაფად ჩამოხტა, დაეწია და შეიპყრო. ქალი არწივის კლანჭებში მოქცეული კაკაბივით ძრწოდა და ცდილობდა თავი დაეხსნა უცნობისაგან, ვისი შეხედვაც კი ზიზღსა ჰგვრიდა. მშველელად ტარიელს უხმობდა, მაგრამ სადღა იყო.
ავთანდილმა მოწიწებით მუხლი მოუყარა და ეხვეწებოდა: გაჩუმდი, ადამიანი ვარ, მხეცი ხომ არა, ნუ გეშინია, არაფერს გერჩი! აგრე რომ გაჰკივი, რა დამიშავებია? იმ მოყმის ამბავი მიამბე და შენგან მეტი არა მინდა რაო:
"უფერო-ქმნილნი მინახვან ვარდნი და ისი იანი,
მისი რამ მითხარ, ვინ არის ტან-სარო, პირ-ბაკმიანი?”
- დამეხსენი, თუ გიჟი არა ხარ, ხოლო თუ გიჟი ხარ, ჭკუაზე მოდი! - ტირილით შესჩივლა ქალმა. - მეტად ძნელი რამის გაგება ადვილად გწადია: მას რომ გადახდომია, კალმით არ აიწერება, ტყუილუბრალოდ დროს ნუ ჰკარგავ და `ნუ ელი მაგა ამბისა მბობასა!” რას გადამეკიდე, რა გინდა ჩემგან? სულერთია, რამდენჯერაც მეტყვი, მითხარიო, ასი იმდენჯერ, ვერა-მეთქი, გიპასუხებ. ნირს მაინც ვერ შემიცვლი: "ვითა სიცილი ტირილისა, ვაგლახი მიჯობს მღერასა”.
- შენ რა იცი, საიდან მოვსულვარ და რა ჭირი გამომივლია! - უთხრა ავთანდილმა, - რა ხანია ვეძებ იმ მოყმის ამბავს და აქამდე ვერავინ ვნახე, რომ სცოდნოდა. ახლა შენ მიპოვნიხარ და, რაგინდ განაწყენებულიც იყო ჩემზედ, ვერ დაგეხსნები, მაინც უნდა მიამბო.
- ეს ვის გადავეყარე, - თქვა ქალმა, - სად მე და სად შენ?! ის რომ აქ არ არის, ამდენს იმიტომ ბედავ: "მზე არ მახლავს, შეგეტყვების, თრთვილო, ასრე მით მაწყენო!” გრძელი სიტყვა მოსაბეზრებელია და მეც მოკლედ მოგახსენებ: ვერაფრის გულისთვის ვერ გიამბობ, რაც გინდა, ისა ქენი!
ავთანდილმა კვლავ აფიცა და მუხლმოყრილი ევედრა, მაგრამ ვერაფერი ათქმევინა. ბოლოს, ხვეწნა-მუდარა მოეწყინა, სახე აელეწა, თვალებში სისხლი მოაწვა, გაგულისებული ქალს მივარდა, თმებით დაითრია და ყელში დანა დააბჯინა:
- ვერა, ამდენ ჯავრს ვერ შეგარჩენ! როგორ თუ მატირებ და ცრემლს ტყუილად მადენ?! გირჩევნია მითხრა და ამის მეტს აღარას დაგიშავებ, თუარა, ღმერთმა ისე მტერი მომიკლას, როგორც შენ მოგკლა!
- ეგ მეტად უმწეო ხერხი მოგიგონია, - მიუგო ქალმა: - თუ არ მომკლავ, ხომ უვნებელი დავრჩები და, სანამ ჭირი მინახავს, რად უნდა გითხრა რამე? ხოლო თუ მომკლავ, მაშინ ხომ `სასაუბროდ აღარ მედგას ზედან თავი”.
ვერ გიცნობ, ვინ ხარ, რას გადამეკიდე?! სანამ ცოცხალი ვარ, მისი ამბის საამბობლად ენასაც ვერ დამაძვრევინებ, მირჩევნია, თავი ნებით შეგაკლა და `ვითა უსტარი ბედითი ადვილად დაგახევინო”. ნუ გგონია,, რომ სიკვდილი ტანჯვად მიმაჩნდეს და ამით შემაშინო. თუ მომკლავ, პირიქით, ტირილსა და ვაებას მომაშორებ, `შემშრების ცრემლთა ფონია”. სიცოცხლეს ჩემთვის მაინც ჩალის ფასიღა აქვს.
ვერა, ასე მართლაც ვერაფერს ვათქმევინებ, სხვა რამე უნდა მოვისაზროო, გაიფიქრა ავთანდილმა. ასმათს ხელი უშვა, ცალკე დაჯდა და ცრემლთა ფრქვევა დაიწყო. ქალს მოუბოდიშა: ვაი, რომ გაგარისხე, და ახლა, არ ვიცი, ცოცხლას რაღა დამარჩენსო! ქალი პირდაპირ დაუჯდა და ჯერ ისევ მწყრალად შესცქეროდა, არ მომტკბარიყო.
"ავთანდილ ქვე ზის ტირილად, აღარას მოუბარია,
ვარდისა ბაღსა მოგუბდა ცრემლისა საგუბარია.
კვლა იქით ქალი ატირდა, მისთვის გულ-ნალმობარია."
ასმათს მტირალი მოყმე შეებრალა და მდუღარე ცრემლს ამაზედ ღვრიდა. მაგრამ, უცხო კაციაო, ამიტომ არას ეუბნებოდა. ავთანდილმა შეატყო, რომ ქალს გული დაეწყნარებინა და აღარ უწყრებოდა. ჭაბუკი ადგა, მუხლი მოუყარა და თვალცრემლიანი შეეხვეწა, შენდობა სთხოვა:
- გაგარისხე და, ვიცი, ახლა უკვე დობას ვეღარ გამიწევ, შენგან ყარიბად და ობლად შთენილს. მაინც გთხოვ მაპატიო, "ამად რომე შეცოდება შვიდ-გზის თქმულა შესანდობლად”. თუმცა სამსახურის გასაწევად თავი `ავად მოგაწონე” და ღირსი არა ვარ დამეხმარო, მაგრამ ისიც ნუ დაგავიწყდება, რომ მიჯნურს შებრალება უნდა. ნუ გამწირავ, გული მოიბრუნე და სანაცვლოდ თვით სიცოცხლესაც არ დავიშურებ შენთვის: `სულთა მოგცემ გულისათვის, სხვა მეტიმცა რა გაქონე!”
ქალმა რომ მოყმისაგან, მიჯნურიო გაიგონა, ცრემლი გაუასკეცდა და გულამოსკვნილმა ხმამაღლა ტირილი მორთო. ავთანდილი საწადელს ეწია და გაიხარა: ამ სიტყვის გაგონებაზე ფერი უმიზეზოდ არ შეეცვლებოდა, უეჭველად ვისიმე მიჯნურობით მალიმალ აფრქვევს ცხარე ცრემლსო, გაიფიქრა ჭაბუკმა და ასმათს კვლავ უთხრა:
- დაო, მიჯნური მტერსაც კი შეებრალება. ესეც იცი, იგი არათუ თავს არიდებს სიკვდილს, თვითონ დაეძებს მას. მეც ხომ
"ვარ მიჯნური, ხელი ვინმე, გაუწყვედლად სულთა დგმისად,
ჩემმან მზემან გამომგზავნა საძებარად იმა ყმისად,
ღრუბელიცა ვერ მიჰხვდების, მე მისრულვარ სადა, მი, სად!
გული თქვენი მიპოვნია, მისი შენდა, შენი მისად”.
იმ მოყმის სახე გულში ღრმად ჩამიბეჭდავს და საძებნელად გახელებული გამოვჭრილვარ, ლხინსა და სიხარულს მოკლებული. ახლა შენ ხელთა ვარ: გინდ დამატყვევე და გინდ თავისუფლება მომანიჭე, ან მომკალი და ან მაცოცხლე!
- ეგ კი კარგი რამ მოიგონე და თქვი, წეღანდელზე ბევრად უკეთესი, - უკვე სიამტკბილობით უთხრა ქალმა. - წეღან რომ გულში მტრობის თესლი ჩამითესე, იმიტომ არ წაგიდე თავი, გზა-კვალი აგირიე და დაგაღონე. მაგრამ, რახან შენდა ბედად მიჯნურობა ახსენე, ამიერიდან დაზედ უფრო ერთგული მოყვარე გიპოვნივარ, შენი ნება-სურვილის მონა-მორჩილი. ახლა, რასაც გეტყვი, გამიგონე და, შენ რომ დაეძებ, იმას უეჭველად იპოვი.
"თუ არ მომისმენ, ვერ ჰპოვებ, რაზომმცა ცრემლსა ჰმილდები,
მოგხვდების მდურვა სოფლისა, მოჰკვდები, გა-ცა-სწბილდები!”
- შენი ნათქვამი, აი, რას მაგონებს, - მიუგო ავთანდილმა: - გზაზე თურმე ორი კაცი მიდიოდა, ერთი წინ, მერე კი კარგა მოშორებით. უკანამ ნახა, რომ წინ მიმავალი ჭაში ჩავარდნილიყო. ოხვრითა და ტირილით ჩასძახა: მეგობარო, მანდ მომიცადე, თოკის მოსატანად წავალ, შენი ამოყვანა მწადიანო. ქვემოთას ამის გაგონებაზე მწარედ გასცინებოდა და მეტად გაოცებულს ამოეძახა: - `არ გელოდე, სად გაგექცე, სად წავიდე?”
- ახლა, დაო, ჩემი ყელის საბელი შენ ხელთაა, უშენოდ უმწეო ვარ, - დასძინა ავთანდილმა. - შენ იცი, რასაც მიწამლებ გახელებულსა და გონებაარეულს. ამ დღეში რომ ვარ, მიტომ გთხოვ შველას, თორემ აუტკივარი თავი ვის შეუხვევია!
- შენი ნაუბარი მომეწონა, - უთხრა ქალმა, - გეტყობა, უეჭველად კარგი ჭაბუკი ხარ, ბრძენთაგან საქებარი. რახან აქამდე ამდენი ჭირი აგიტანია, გამიგონე და ახლაც იქონიე ცოტაოდენი მოთმინება. რასაც ეძებდი, ეს-ესაა გიპოვნია კიდევაც, ოღონდ ერთი რამ იცოდე: იმ მოყმის ამბავი ენით უთქმელი და დაუჯერებელი რამეა, ვერასგზით რომ ვერ ეზიარები, თუ თვითონვე არ გიამბო. თვალთ ცრემლი შეიშრე, დაწყნარდი და მოთმიებით დაელოდე:
"მოილოდინე, მოვიდეს, რაზომმცა დაგეყოვნების,
დადუმდი, ვარდსა ნუ აზრობ, ცრემლითა ნუ ითოვნების”.
თუ ჩვენი სახელის გაგება გწადია, გეტყვი: იმ მოყმეს ტარიელი ჰქვია, მე კი - ასმათი. ურვისაგან გაშმაგებული ერთ ადგილას ვერ ძლებს, გაიჭრება და "მინდორს არონინებს ტანსა მჭევრსა, მემაჯანსა”. მეც აქ გაუნელებელი ცეცხლით ვიწვი და სულ ოხვრა-კვნესაში ვარ. ნანადირევი მოაქვს და იმით ვსაზრდოობთ.
მეტს ნურას მკითხავ. გევედრები, არსად წახვიდე, მოიცადე. რომ მოვა, შევეხვეწები და რამეს მოვაგვარებ: ერთმანეთს გაგაცნობთ, ვეცდები შენი თავი შევაყვარო, მერე კი ყველაფერს თვითონვე გიამბობს. შენც სატრფოს სურვილს აუსრულებ და გაახარებ.
ავთანდილს ასმათის რჩევა ჭკუაში დაუჯდა და დაყაბულდა, ხელი ხელს დაჰკრეს. ამ დროს ხევიდან ხმაური მოესმათ და მიიხედეს - ტარიელს მდინარე უკვე გადმოევლო: `მთვარე წყალსა გამოსრული ნახეს, შუქთა მოფინება”. მყისვე მოშორდნენ იქაურობას, გაერიდნენ.
- ხედავ, რაც გეწადა, ღმერთმა აღარ გალოდინა და გიბოძა, - უთხრა ქალმა ავთანდილს, - ოღონდ ჯერ გამოქვაბულში უნდა დაიმალო. ძეხორციელი არავინაა, რომ იმ მოყმეს უვნებლად გადაურჩეს. როგორმე უნდა გავახერხო, შენი ნახვა ეამოს.
"ავთანდილ ქალმან დამალა ქვაბს დამალვითა მალითა.
იგი ყმა ცხენსა გარდახდა, შვენოდა კაპარჭ-ხრმალითა,
ატირდეს მაღლად ცრემლითა, ზღვათაცა შესამალითა,
და ავთანდილ სარკმლით უჭვრეტდა ჭვრეტითა იდუმალითა.
ამარტის ფერად შეცვალა ბროლი ცრემლისა ბანამან.
დიდხან იტირეს ყმამან და მან ქალმან შაოსანამან;
შეხსნა, შეიღო აბჯარი, ცხენიცა შეიყვანა მან;
და დადუმდეს, ცრემლნი მოჰკვეთნა შავმან გიშრისა დანამან.
ავთანდილ სარკმლით უჭვრეტდა, ტყვე, საკნით ნააზატები.
მან ქალმან ქვეშე დაუგო ვეფხის ტყავისა ნატები;
მას ზედა დაჯდა იგი ყმა, სულთქვამს ჭირ-მონამატები,
და სისხლისა ცრემლსა გაეწნა შუა გიშრისა სატები."
ასმათმა კვესით ცეცხლი დაათნო, ხორცი შეწვა და ტარიელს აუქნელად მიართვა. მან უხალისოდ ერთი კი ახლიჩა და ძლივს პირში ჩაიდო, მაგრამ უცოხნელივე გამოყარა. ჭამას თავი ანება და დასაძინებლად მიწვა. ის იყო თვალი მოატყუა, რომ შეკრთა, ხმამაღლა წამოიყვირა და გიჟივით წამოიჭრა, `იზახდის და წამ-წამ იკრის გულსა ლოდი, თავსა კეტი”. ასმათი საცოდავად კუთხეში მიყუჟულიყო და, მისი შემყურე, სიმწრით სახეს იკაწრავდა.
- რად დაბრუნდი, ხომ არაფერი შეგემთხვა? - ჰკითხა ქალმა.
- გზად ერთი მეფე გადამეყარა, - მიუგო მან, - მინდვრად გამოსულიყო და ნადირობდა, მხეცთა მომრეკელნი გარეშემო მიმოეფანტა. უთვალავი ლაშქარი და დიდძალი ბარგით დატვირთული აღალი ახლდა. `სევდად მეცა კაცთა ნახვა”, გულს მწველი ცეცხლი უფრო შემომენთო. ახლოსაც არ გავკარებივარ, ჩემივე თავი შემებრალა, ვიცოდი, უარესად გავხდებოდი. გამკრთალი უკან გამოვბრუნდი და ტყეში დავიმალე: იქნებ გზა ამიქციოს, არადა ხვალ წავალ, როგორც კი გათენდება-მეთქი.
- უღრან ტყეში მარტოდმარტო მხეცებთან რომ დადიხარ და ძეხორციელს არავის იახლებ, - უთხრა ქალმა და ცრემლი ღვარად გადმოედინა, - მაგით იმას ხომ ვერას არგებ და ამაოდ რაზე იმწარებ სიცოცხლეს, `დღეთა შენთა ცუდად ჰლევ რად?” მიწის პირი ერთობ შემოგივლია და ნუთუ ერთი კაცი მაინც ვერ ნახე, რომ დარდის მომაქარვებლად, შემაქცევრად თან იახლო?! თუ თვითონვე გეახლოს, იცოდე, შენებურად ნუ გაშმაგდები და არ ეკვეთო: ჭირ-ვარამი არც უამისოდ გაკლია და რა მადლი იქნება შენთვის, რომ ერთმანეთს თავი შეაკლათ?
- დაო, ეგ შენი ნათქვამი შენი გულივით სიკეთით სავსეა, - მიუგო ტარიელმა, - მაგრამ რა ვქნა, ჩემი წყლულის წამალი რომ არსად არის!@ვის შეუძლია იპოვოს ასეთი კაცი, თუ იგი ქვეყნად არც გაჩენილა? ჩემი ერთადერთი შვება და ლხენა სიკვდილია, სხვა არაფერი. ღმერთს ჩემს ბედობაზე კაცი არსად დაუბადებია, მასთან სიახლოვე და საუბარი კიდევაც რომ მწადდეს. შენ გარდა, დაო, ხორციელი არავინა მყავს. სხვას ვის აუტანია ან თუნდაც ვინ ცდილა აეტანა ესოდენი გასაჭირი?!
- მეშინია, ამას რომ გეუბნები, და ძალიან გთხოვ არ გამიწყრე, - შეჰკადრა ქალმა: - რახან ღმერთმა წილად მარგუნა შენი მრჩეველი და მეხვაშიადე ვიყო, იმას როგორ დაგიმალავ, რაც რამ უკეთესი მინახავს. ოღონდ ჯერ ეს უნდა გითხრა, რომ უსაზომო არაფერი ვარგა, შენ კი ზომას გადასულხარ.
- არ ვიცი, რას მეხვეწები, გამაგებინე მაინც, - უთხრა ტარიელმა. - უღვთოდ საიდან გავაჩინო ისეთი კაცი, ვინც მხარში ამომიდგება და ჩემს ჭირ-ვარამს გაიზიარებს?! როცა ღმერთს ჩემი უბედობა სწადია, მე რა უნდა გავაწყო? ამიტომ ნურავის გაუკვირდება, თუ ასე გავნადირდი, ამ დღეში ჩავვარდი.
- მომეტებული რჩევა-დარიგებით თავი შეგაწყინე, - მოახსენა ასმათმა, - მაგრამ, თუ ისეთი კაცი მოგგვარო, თავისი ნებით გეახლოს და მისი გაცნობით ილხენდე, დაიფიცე, არ მოჰკლავ და არც არას ავნებ.
- თუ მიჩვენებ, დიდად გავიხარებ, - მიუგო ტარიელმა. - თვით მის სიყვარულს ვფიცავ, ვის გამოც გახელებული ველად გამოვჭრილვარ, რომ იმ კაცს `არას ვუზამ უგემურსა, არაოდეს გავამწარებ”, შევიტკბობ და ვაამებ, რაც კი ჩემგან ეამება.
სასკოლო ლიტერატურა • • •  • • • ვეფხისტყაოსანი / შინაარსი |
